ماهی قرمز ( کاراسیوس آراتیس) که آن را ماهی طلایی نیز می گویند از جمله نخستین ماهیهایی هستند که توسط انسان در منزل نگهداری شدند و هم اکنون نیز از معمول ترین ماهیهای آکواریومی به شمار می آیند.
ماهی های قرمز بعنوان عضو کوچک خانواده ماهی کپور، بومی شرق آسیا هستند که برای نخستین بار اواخر قرن هفدهم به اروپا وارد شدند.
بخشی از شهرت ماهی قرمز به مقاومت این گونه بر می گردد. ماهی قرمز، ماهی آبهای سرد است و قادر است در اکواریوم بدون گرمایش یا در یک استخر ماهی در فضای باز به حیات خود ادامه دهد.
ماهی قرمز حتی قادر است برای مدت کوتاهی در یک استخر پوشیده از یخ نیز زنده بماند.
جفت گیری انتخابی به تولید ماهیهایی در رنگ های مختلف منجر شده است که بعضی از آنها از رنگ طلایی ماهیهای اولیه بسیار فاصله دارند. شکل بدن و ترکیب باله و چشم آنها نیز متفاوت است.
بیماری های ماهی قرمز
آشنایی با بیماری های ماهی قرمز و روش های پیشگیری و بعضا درمان آن ها می تواند برای جلوگیری از مرگ و میر این نوع ماهی مفید باشد.
بیماری های محیطی ماهی قرمز:
ماهی قرمز عمدتا به علت نگهدارى در ظروف نامناسب، تغذیه نادرست و عدم توجه به عوامل آب شامل: دمای آب، میزان اکسیژن آب، اسیدیته آب، آمونیاک(سمی ترین ترکیب موجود در آب است و از متابولیسم بدن ماهی به وجود می آید)، نیتریت‌ها (بعد از آمونیاک سمی ترین ترکیب آب است)، نیترات ها و نگهدارى ماهی قرمز در مقدار کمی آب در داخل تنگ تلف مى شوند.
حال شایع ترین بیماری های مربوط به محیط زندگی ماهی قرمز را مرور می کنیم:
خفگی ماهی قرمز
عامل: کمبود اکسیژن (زیر 6 میلی گرم در لیتر)
علائم: ماهی به سطح آب آمده و تنفس سریع دارد.
درمان و رفع مشکل: افزایش میزان هوادهی، کاهش تراکم ماهی، کاهش دمای آب (خیلی سرد نباشد)، رعایت فاصله مناسب از منابع حرارتی در آکواریوم ها
بیماری تغذیه ای ماهی قرمز
عامل: نبود غذا و یا جیره غذایی نامتعادل
علائم: فرورفتگی شکم، بی اشتهایی، ساییدگی باله ها، رشد کم همراه با بی حالی
درمان و رفع مشکل بیماری تغذیه ای ماهی قرمز: استفاده از جیره متعادل و کافی، استفاده از غذای زنده در تغذیه ، افزودن مولتی ویتامین و مواد کمکی به جیره غذایی
اسیدی شدن آب ماهی قرمز
عامل: کاهش (PH) به زیر 6/5
علائم اسیدی شدن آب ماهی قرمز: شنای غیر طبیعی ماهی قرمز، به طوری که ماهی در مسیری کوتاه شنا می کند و سپس متوقف می شود. ماهی قرمز به سطح آب آمده و هوا را می بلعد و موکوس زیاد در آبشش ترشح می شود. پدید آمدن نقاط سفید و خاکستری در سر، سستی و بی حالی ، تنفس سریع ، خونریزی های نقطه ای زیر پوستی
درمان و رفع مشکل: کنترل میزان PH آب و بالا بردن آن از طریق افزودن محلول آهک به آب
قلیایی شدن آب ماهی قرمز
عامل: بالا رفتن (PH ) به بیش از 8/4
علائم قلیایی شدن آب ماهی قرمز: خوردگی باله‌ها، تغییر رنگ قهوه‌ای در آبشش‌ها، نداشتن تعادل، بروز نقاط سفید خاکستری در اطراف سر، موکوس زیاد پوستی و نیز خونریزی نقطه‌ای زیر پوستی
درمان و رفع مشکل: عوض کردن آب و کنترل PH
ضربه خوردن ماهی قرمز
عامل: حمل و نقل غلط ماهی، دستکاری ماهی، برخورد ماهی با اشیا، استرس حمل و نقل
علائم ضربه خوردن ماهی قرمز: ریزش فلس ها و ماندن در کف آب، از بین رفتن شعاع باله ها، تیرگی کامل باله ها، تیرگی قرنیه، جراحت روی بدن، خونریزی چشمی، بی اشتهایی، سستی و بی حالی
درمان و رفع مشکل: کاهش تعداد ماهی در یک ظرف، افزایش حجم ظرف نگهداری با افزایش آب.
مسمومیت آمونیاکی ماهی قرمز
عامل: تغذیه بیش از حد ماهی، تجمع مانده های غذایی در کف ظرف، تجمع مواد دفعی ماهی در ظرف
علائم مسمومیت آمونیاکی ماهی قرمز: شنای غیر طبیعی ماهی قرمز، باز بودن دهان و سرپوش آبششی در ماهی، تنفس در سطح آب، پرش ماهی، خوردگی باله، ترشح موکوس زیاد پوستی، سستی و بی حالی
درمان و رفع مشکل: کاهش میزان PH آب، تعویض آب، استفاده از زئولیت در سیستم مداربسته و آکواریوم ها
مسمومیت با دی اکسید کربن
عامل: اکسیژن کمتر از 6 میلی گرم در لیتر و دی اکسید کربن بیشتر از 60 میلی گرم در لیتر
علائم مسمومیت با دی اکسید کربن ماهی قرمز: به پهلو افتادن ماهی، کندی تنفس، سستی، بی حالی و بی اشتهایی
درمان و رفع مشکل: استفاده از مواد بافری (مواد بافری همون خنثی کننده ها هستند .. بهترین کار برای درمان ماهی تعویض آب هست چون خیلی ها یا PH متر ندارن یا دستگاهشون کالیبره نیست که بتونن ببینن آبشون اسیدی شده یا قلیایی … اکثر ماهیهای نوروزی بدلیل سرد و گرم شدن آبشون بیماری قارچی میگیرن برای درمانشون میشه از نمک بدون ید و مقداری آهک و دوز خیلی خیلی کم فرمالین استفاده کرد)
مسمومیت با کلر
عامل: افزایش میزان کلر به بیش از 0/5 میلی‌گرم در لیتر
علائم: کمرنگ شدن ماهی قرمز، نداشتن تعادل، رنگ پریدگی آبشش ها، گود افتادگی چشم ها، تنفس آهسته در سطح آب
درمان و رفع مشکل: تعدیل کردن آب با استفاده از مواد خنثی کننده کلر (تیوسولفات سدیم)
بیماری‌های میکروبی
غیر از بیماری های یاد شده، گروهی دیگری از بیماری های ماهی قرمز توسط عوامل زنده ویروسی، باکتریایی، قارچی و انگلی به وجود می آیند که مشورت با دامپزشک برای درمان این بیماری ها ضروری است.
پوسیدگی دم و باله، آبله پوستی، تجمع مایعات در بدن یا آب آوردگی شکم، بیماری چشمی، بیماری چرخش، خونریزی پوست، ایجاد انحنا در دم ماهی قرمز، تغییر محوطه دهان، ایجاد لکه‌های سیاه در دم ماهی قرمز، شنای غیرطبیعی، کمرنگ شدن پوست، ریزش فلس ماهی و بلند شدن پوست، برآمدگی‌های غیر طبیعی در آبشش، خونریزی آبشش، کاهش وزن، کمی تحرک، تحلیل شکم و رنگ پریدگی و انحنا در قسمت قدامی ستون مهره‌ها، کدورت چشم، بیرون زدگی چشم‌ها ، لکه‌های پوستی همه از علائم بیماری های میکروبی هستند.
– چگونه از ماهی قرمز عید خود نگهداری نماییم ؟
نحوه ی تعویض آب ماهیان قرمز عید
زمانی که آب ماهیها تیره شده و یا می بینید که بیشتر ماهیها در فضای بالای سطح آب شنا می کنند و حبابهایی را در سطح آب ایجاد می کنند، بایستی آب ماهی با سرعت و دقت تعویض شود . برای تعویض آب حداقل بایستی ۱۲ ساعت آب سالمی که ماهی را می خواهیم در آن بریزیم ، در جایی بگذاریم تا کلر آب به طور کامل از بین برود و با دمای قبلی آب که ماهی قرمز در آن بوده هم دما شود . تکرار می کنیم که حتما در تعویض آب ، کلر آن کاملا از بین رفته باشد و حتما کنترل نمایید که دمای آب تازه با دمای آبی که ماهی قبلی در آن بوده ، یکسان باشد یا تفاوت دمایی کمی با هم داشته باشند.
چگونگی غذای ماهی قرمز عید
تمامی موجودات زنده برای زنده ماندن نیاز به غذای مناسب و متنوع دارند . کمبود غذا باعث مرگ و عذاب این ماهیها خواهد بود؛ بنابراین لازم است روزانه حداقل در دو وعده ی صبح و شب ، غذا به ماهیها بدهیم .. یادآوری می کنیم که تنها از یک نوع غذا برای ماهی ها استفاده نشود و تنوع غذایی بایستی در غذای این ماهیها رعایت شود ، چون نیاز های غذایی ماهیها تنها از یک نوع غذا برطرف نمی شود.
چنانچه ما انسانها نیز برای زنده ماندن از وعده های غذایی مختلف و متنوع در برنامه ی غذایی خود استفاده می کنیم ، بایستی برای ماهی عید نیز علاوه بر غذاهای آماده ی مختلفی که از آکواریوم فروشیها می خریم و بسیار هم ارزان است ، می توان از دل و جگر نپخته و تازه ی گوسفند به مقدار بسیار کم ، یا سفیده ی تخم مرغ آبپز شده هم در بعضی از وعده ها به صورت بسیار ریز و قطعه قطعه شده استفاده کرد. غذاها باید به مقداری ریخته شوند که حدودا در عرض پنج دقیقه خورده شوند.چنانچه ظرف نگهداری کوچک بوده یا شیشه ای نباشد ماهی قرمز دچار بی اشتهایی وسرانجام مرگ خواهد شد . البته می توان در صورت نبود غذای ماهی قرمز از خرده نان نیز استفاده کنیم.اما خرده نان غذایی ناقص بوده و نمی تواند که احتیاجات بدنی ماهی قرمز عید را کاملا برآورده سازد.
نکات مربوط به نگهداری، درمان و پیشگیری از بیماری ماهی قرمز
ـ به جای نگهداری ماهی قرمز در تنگ های کوچک و نامناسب واجب است ماهی در ظروف شیشه ای بزرگ مثل آکواریوم یا تنگ های شیشه ای مناسبِ بزرگ نگهداری شود ، تا ماهی علاوه بر احساس آزادی و راحتی ، از اکسیژن بیشتری در آب برخوردار باشد و شرایط مناسب برای زندگی ماهیها فراهم شود . تکرار می کنیم ظرف نگهداری از ماهیها حتما بزرگ بوده و شیشه ای باشد . متاسفانه تنگها و ظرفهایی که امروزه فروش آنها معمول شده است ، کار مناسبی نیست و از خرید یا نگهداری ماهی در آن ظرفهای کوچک «زندانها» باید حتما جلوگیری شود
ـ بهترین دما برای زندگی ماهی قرمز حدود ۱۰- ۲۵ درجه سانتیگراد می باشد. دمای محیط هرگز نباید فوری و سریع تغییر کند . نگهداری ماهی قرمز در یخچالها و محیط های سرد نیز کاملا اشتباه می باشد و زندگی در محیط سرد زندگی را برایشان سخت تر می کند . محل نگهداری آنها نیز باید به گونه ای باشد که تغییر در روز و شب در آن احساس شود.
ـ اگر ماهی قرمز بطور ناگهانی از تاریکی به نور یا برعکس وارد شود یا خاموش و روشن نمودن ناگهانی چراغ باعث این امر شود ماهی قرمز دچار شوک خواهد شد . روشنی و تاریکی باید تدریجی باشد .
ـ در صورت بروز هر گونه علایم بیماری یا ناراحتی در ماهیها ، ماهی بیمار بلافاصله باید از سایر همنوعانش جدا شود. برای جلوگیری از سرایت دیگر ماهیها به بیماری، حتما ماهی مریض، جدا از سایر ماهیها نگهداری شود. نگه داشتن ماهی بیمار به مدت بیست دقیقه در آب یک لیتری که یک قاشق نمک هم به آن اضافه شده است در خصوص برخی از بیماریها می تواند مفید واقع شود
ـ با سر و صداهای ناگهانی و ضربات و تکانهای زیاد ممکن است ماهیها سکته نمایند و از بین بروند؛ بدنشان نیز به آفتاب حساس است و با آفتابی که از پنجره می تابد ، ممکن است بدن ماهی آسیب دیده و بسوزد .
بنابراین دور از نور خورشید و در محیط کم سر و صدا و کم رفت و آمد نگهداری شود . از ایجاد استرس شدید ، با رفتن سریع و ناگهانی به سراغ ماهی یا زدن تلنگر و ضربه به ظرف حتما جلوگیری شود تا ماهی دچار شوک و مرگ نشود. حیوانات اسباب بازی نیستند.چنان چه آنها را به خاطر رسم و رسوم یا بچه ها و یا سرگرمی می خرید حتما از این اقدام خودداری کنید . چنانچه خود ما نیز دوست نداریم مورد آزار قرار گیریم این احساس در تمام موجودات زنده حتی حیوانات مشترک است و آنان نیز بازیچه قرار گرفتن و مورد شکنجه قرار گرفتن را دوست ندارند. پیامبر گرامی اسلام برای کسانی که حیوانات را مورد آزار و اذیت قرار می داده و نیازهایشان را برآورده نمی ساختند، بارها مورد لعن و نفرینشان قرار داده و آتش جهنم را به آنان بشارت داده است.
