این پدیده جدید دانش بشری كه تقریباً درهمه شئون زندگی انسان راه یافته است ، همچون دیگر ساخته های دست بشر دو رو دارد كه یك روی آن استفاده صحیح در كارها و كمك به رشد و سعادت بشراست. و روی دیگرآن استفاده غلط است كه معمولاً جز در موارد علمی وشغلی ازآن استفاده می شود.
آنچه بیشتر كودكان و نوجوانان را شیفته خود می كند بازی های رایانه ای است. پیشرفت كیفیتی این بازی ها به فاصله كوتاهی در ایران رواج یافته و بازار اسباب بازی و لوازم سمعی و بصری را به تسخیر خود درآورده است .
این بازی ها كه دارای تصاویر دو بعدی است تا 50 درصد با تصاویر واقعی انطباق دارد و همچنین دارای موسیقی متن هست . چیزی كه اخیراً بر تعداد طرفداران این بازی ها افزوده ، قیمت مناسب آنها برای مصرف كننده است. علاوه بر این چون كودك و نوجوان خود اجرا كننده و در بطن بازی است و همراه با سایر شخصیت های بازی درگیر ماجراهایی می شود كه طراح بازی برای او تدارك دیده است ، برای او بسیار جذاب است .
این بازی ها با استفاده از تصاویر پرتحرك و صداهای مهیج ، دنیایی از هیجان را به این انسانهای تشنه جنب وجوش ارزانی می كند و همین جذبه ، روح و جسم آنان را مطیع خود می سازد و به عالمی از تخیلات می برد كه خود را محور و قهرمان اصلی ماجرا می پندارند.
محاسن بازی ها ی رایانه ای
-یادگیری را آسان و توجه بچه ها را جلب می كند.
-با رایانه هرچند بار كه بخواهند، می توانند موضوعی را ببینند و مرور كنند.
-برنامه های بسیار متنوعی هستند كه به كودكان امكان می دهد تا نقاشی ها یا داستانهایی را خلق كنند ، ویا بازی هایی هستند كه كودكان را به تاریخ یا جغرافیا علاقه مند می كند.
-برنامه آموزشی به كودكان كمك می كند تا مهارت هایی را تمرین كنند.
-كودك بدون كثیف كردن لباسها و اطراف می تواند به راحتی نقاشی بكشد و رنگها را عوض كند. مثلا اگر از رنگ سبز لباس نقاشی اش خوشش نیامد به رایانه می گوید رنگ قرمز كن ، رنگ قرمز رضایت او را فراهم نكرد رنگ آبی و...
-مفاهیم و مبانی ریاضیات را با كمك شكلهای كودكانه به كودك آموزش می دهد.
-به عقیده بعضی از پزشكان ، بازی های رایانه ای به كودكان كمك می كند كه به داروهای مسكن كمتر احتیاج پیدا كنند.
-بازی های رایانه ای بچه ها را وارد دنیایی می كند كه كنترلش در دست آنهاست و به همین دلیل آنها از این بازی لذت می برند.
-باعث هماهنگی چشم و دست وپرورش عضلات ظریف كودك می شود.
-وسیله كمك آموزشی برای معلولین و پركردن اوقات فراغت آنان است.
معایب بازی های رایانه
الف ) آسیبهای جسمانی
چشمان فرد به دلیل خیره شدن مداوم به صفحه نمایش رایانه به شدت تحت فشار نور قرار می گیرد و دچارعوارض می گردد.مشاهدات نشان داده است كه نوجوانان چنان غرق بازی می شوند كه توجه نمی كنند تا چه حد از لحاظ بینایی و ذهنی برخود فشار می آورند.
به دلیل این كه كودك در یك وضعیت ثابت تا ساعتها می نشیند ، ستون فقرات و استخوان بندی او دچارمشكل می شود. همچنین احساس سوزش و سفت شدن گردن ، كتف ها و مچ دست از دیگر عوارض كار نسبتاً ثابت و طولانی مدت با رایانه است .
پوست فرد در معرض مداوم اشعه هایی قرار می گیرد كه از صفحه رایانه پخش می شود.
ایجاد تهوع و سرگیجه خصوصاً دركودكان و نوجوانانی كه زمینه صرع دارند، از دیگر عوارض بازی ها ی رایانه ای است .
ب ) آسیبهای روانی – تربیتی
1- تقویت حس پرخاشگری .
مهمترین مشخصه بازی های رایانه ای حالت جنگی اكثر آنهاست و این كه فرد باید برای رسیدن به مرحله بعدی بازی با نیروهای به اصطلاح دشمن بجنگد ، استمرار چنین بازی هایی كودك را پرخاشگر و ستیزه جو بار می آورد.
" خشونت " مهمترین محركه ای است كه در طراحی جدیدترین و جذابترین بازی های كامپیوتری به حد افراط از آن استفاده می شود، چهره های معروف هالیوود كه در فرهنگ ما انسانهای ضد ارزش و غیراخلاقی هستند، در این بازی ها به صورت قهرمانهای شكست ناپذیر جلوه نمایی می كنند.
2- انزواطلبی :
كودكانی كه به طور مداوم با این بازی ها درگیرند درونگرا می شوند، در جامعه ، منزوی و در برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران ناتوان می گردند. روحیه انزواطلبی باعث می شود كه كودك از گروه همسالان جدا شود كه این خود سرآغازی برای بروز ناهنجاری های دیگر است .
مادری می گوید : فرزندم به بازی های رایانه ای معتاد شده است . او هرروز خود را به صفحه تلویزیون می رساند و از دنیای بیرون به كلی بی خبراست ، حتی متوجه رفت وآمد میهمانان نمی شود. وهمیشه بعد از دست كشیدن از این برنامه با سردرد وكسالت مواجه می شود.
ج) تنبل شدن ذهن:
دراین بازی ها به دلیل این كه كودك و نوجوان با ساختنی ها و برنامه های دیگران به بازی می پردازد و كمتر قدرت دخل و تصرف در آنها پیدا می كند اعتماد به نفس او در برابر ساختنی ها و پیشرفت دیگران متزلزل می شود.
تصور بیشتر خانواده ها این است كه در بازی های رایانه ای فرد در بازی مداخله فكری مداوم دارد. اما این مداخله، فكری نیست بلكه این بازی ها سلولهای مغزی را گول می زنند و از نظر حركتی نیز فقط چند انگشت كودك را حركت می دهند . ماهر چه دراین مسیر حركت كنیم و بازی ها را گسترش دهیم، انسانهایی را تحویل جامعه خواهیم داد كه سر خورده ، افسرده، غیر متحرك وغیرسازنده هستند و خود اتكایی آنها بسیار كم خواهد بود و ابتكار عمل نخواهند داشت. درحالی كه برای جامعه ، نیاز به انسانهایی خلاق ، مبتكر و متفكر داریم.
د) تاثیر منفی در روابط خانوادگی :
با توجه به این كه زندگی دركشور ما نیز به طرف ماشینی شدن پیش می رود و در بعضی خانواده ها زن و مرد شاغل هستند و یا بعضی ازمردان بیش از یك شغل دارند خود به خود روابط عاطفی و دركنار هم بودن خانواده كمتر شده وعده زیادی ازاین وضع و وجود تلویزیون به عنوان جعبه جادویی كه باعث سرد شدن روابط خانوادگی شده ناراضی هستند وحالا نیز جعبه جادویی دیگری یا جاذبه ی سحر آمیزتری به نام رایانه اضافه براین وضعیت شده و مشكلات را دوچندان كرده است.
و) افت تحصیلی
به دلیل جاذبه مسحور كننده ای كه این بازی ها دارد، بچه ها وقت و انرژی زیادی را صرف بازی با آن می كنند، حتی بعضی از كودكان صبح، زودتر از وقت معمول بیدار می شوند تا قبل از مدرسه كمی بازی كنند و وقتهای تلف شده را هم بدین صورت جبران می كنند. یكی از والدین اظهار می دارد كه در سال گذشته پسرم بهترین نمرات را داشت اما از وقتی كه رایانه برایش خریده ایم روزی 2 الی 3 ساعت وقت خود را صرف بازی می كند و از لحاظ تحصیلی افت پیدا كرده است.
رهنمودها
- اگر چنانچه قراراست از بازی های كامپیوتری استفاده كنید، بهتراست بازی های تصویری خلاق كه كودكان باید به وسیله آنها، معما هایی را حل كنند، بیش از بازی های دیگر مورد توجه قراردهید.
- بازی دسته جمعی كودكان ، با ابزارهای تصویری كمتر مسئله ساز است، این اسباب بازی ها ، زمانی مخرب خواهد بود كه كودك به تنهایی برای ساعات طولانی ، غرق بازی شود.
- والدین وقت بیشتری را به كودك و نوجوان خویش اختصاص بدهند. هر قدر وقت گذاری و ارتباط صحیح بین والدین و فرزندان بیشتر باشد زمینه چنین بازی هایی كمتر فراهم می شود.
به اعتقاد پزشكان ایتالیایی وبعضی كشورهای دیگر اروپایی ، مقصران اصلی ، والدین هستند كه فرزندان خود را برای ساعتهای طولانی درمقابل تلویزیون ، كامپیوتر، ویدئو گیم ، یا فیلم های ویدئویی رها می كنند.
- بهتراست كه والدین همراه فرزندان خود به كوهستان، باشگاهها و میادین ورزشی بروند و به بازی های مورد علاقه آنها بپردازند تا انرژی عصبی و روانی آنان تخلیه شده و توجهشان ازبازی ها ی رایانه ای منحرف شود.
-به فرزندتان اجازه ندهید در فاصله نزدیكی از صفحه رایانه بنشیند.
-ازرایانه های با صفحه كوچك استفاده كنید.
-نور صفحه تلویزیون را كم كنید.
- ضروری است بچه ها به طور مرتب بین دو نوبت بازی استراحت كنند.
- چشمها باید مسلط به صفحه رایانه باشد.
- روشنایی اتاق به نحوی تنظیم شود كه زنندگی نور به حداقل برسد.
- بهتر است والدین با كودكان صحبت كنند كه فقط روزهای تعطیلی مجاز به استفاده ازاین بازی ها هستند.
با استدلال و منطق آسیب هایی را كه كامپیوتر به كودكان وارد می آورد متذكر شوید.
مخربترین بازی های تصویری ، بازی هایی هستند كه تصاویر آنها، به طور مكرر، بر صفحه ظاهر می شوند و كودك باید به تمام تصاویری كه ازبرابر چشم وی می گذرند، شلیك كند، لذا توصیه می شود از این گونه بازی ها كمتر در دسترس كودك قرار گیرد.
