تصویری از یک لباس زنانه طی دو روز گذشته رکورد ارتباطات اینترنتی را شکسته است و کاربران اینترنتی بر سر رنگ این لباس به دو گروه آبی-مشکی یا سفید-طلایی تقسیم شده‌اند.
ماجرا از عکسی شروع شد که مادر یک عروس اسکاتلندی، با موبایل خود از یک لباس گرفت و آن را برای دخترش ارسال کرد تا نظرش را بپرسد. عروس و داماد بر سر رنگ این لباس اختلاف نظر پیدا کردند، یکی از آنها لباس را به رنگ آبی با نوارهای مشکی (سیاه) دید و دیگری آن را سفید با نوارهای طلایی. آنها این عکس را به دوستان خود نشان دادند و این اختلاف نظر حل نشد. اندک زمانی بعد، عکس به شبکه‌اجتماعی راه پیدا کرد و مشخص شد که عموم مردم و حتی متخصصان علوم شناختی نیز در مورد رنگ این لباس نظر یکسانی ندارند.
شرح عکس: عکس منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی (وسط) توسط برخی افراد آبی-مشکی (راست) و توسط برخی دیگر سفید-طلایی (چپ) دیده می‌شود. برای مشاهده عکس در ابعاد بزرگ‌تر اینجا را کلیک کنید.
طی دو روز گذشته تحلیل‌های متنوعی درباره چرایی این اختلاف نظر در مورد رنگ لباس مطرح شده که برخی از آنها درست و برخی دیگر نادرست است. آن‌چه عموم کارشناسان بر آن اتفاق نظر دارند، این است که این تصویر خوبی برای قضاوت در مورد رنگ این لباس نیست، چراکه نه با نوردهی و کیفیت مناسب گرفته شده و نه اطلاعات کافی از محیط اطراف و نورپردازی و زمینه در اختیار بیننده قرار می‌دهد.
اما کدام‌یک از دو گروه آبی-مشکلی و سفید-طلایی درست می‌گویند؟ واقعیت این است که در طبیعت، پرتوهای نور با انرژی خود مشخص می‌شوند و «رنگ» مفهومی است که در ذهن ما تعریف می‌شود. پرتوهای نور که وارد چشم ما می‌شوند، سلول‌های مخروطی حساس به رنگ را متناسب با انرژی خود تحریک می‌کنند و ترکیب سیگنال‌های ارسالی از سلول‌های حساس به نورهای سبز، آبی و قرمز توسط نورون‌های مغز به نوعی «رنگ» تعبیر می‌شود؛ چیزی شبیه به همان کد رنگی RGB . بدیهی است رنگی که ما از پدیده‌های طبیعت می‌بینیم، با رنگی که دیگر موجودات روی زمین می‌بینند، یکسان نیست. برای مثال میگوی رنگین‌کمانی اندونزی 12 نوع سلول حساس به رنگ در چشمش دارد و دنیایی به مراتب رنگارنگ‌تر از دنیای ما می‌بیند.
البته توضیح فوق بدان معنی نیست که مغز تصاویر را به خوبی پردازش نمی‌کند. درواقع پردازش مغز از تصاویر چشم بسیار دقیق است و اگر چنین نبود، نمی‌توانستیم از میان موانع عبور کنیم یا مثلا توپی را دوستمان که با سرعت زیاد شوت کرده است، در میان زمین و هوا مهار کنیم.
اما مغز برای این‌که بتواند رنگ‌ها را به‌خوبی تشخیص دهد، آنها را با نور محیط و زمینه مقایسه می‌کند. حتما متوجه شده‌اید که کاغذ سفید چه زیر نور خورشید (سفید-زرد) باشد، چه زیر نور مهتابی (سفید-آبی)، چه لامپ حبابی (زرد-نارنجی) و چه در شرایط نورپردازی دیگر (مثلا سرخی غروب) سفید به نظر می‌رسد. دلیلش این است که مغز رنگ تصویری را که دریافت می‌کند، با نور زمینه و محیط مقایسه می‌کند و طوری رنگ‌های تصویر را تغییر می‌دهد که کاغذ سفید، سفیدرنگ دیده شود. این مقایسه با نور زمینه و محیط در بعضی موارد به خطاهای بصری جالبی منجر می‌شود که در تصویر زیر نمونه‌ای از آن را می‌بینید.
در این مکعب روبیک، به خانه قهوه‌ای رنگ در مرکز وجه فوقانی و خانه نارنجی‌رنگ در مرکز وجهی که در سایه قرار گرفته دقت کنید. رنگ این دو خانه متفاوت به‌نظر می‌رسد، ولی واقعیت این است که هر دو خانه رنگ یکسانی دارند (اگر باور نمی‌کنید عکس را در فتوشاپ باز کرده و کد رنگی این دو خانه را مقایسه کنید) و به‌خاطر شرایط متفاوت نورپردازی دو وجه، مغز آنها را متفاوت می‌بیند.
در مورد رنگ این لباس هم اتفاق مشابهی افتاده است. از آن‌جا که تصویر اطلاعات مناسبی درمورد نورپردازی این لباس و محیط اطراف آن ارایه نمی‌دهد، مغز ما مجبور است پیش‌فرض‌هایی برای تحلیل عکس درنظر بگیرد و بسته به این‌که نورپردازی سفید-آبی یا نورپردازی سفید-زرد را درنظر بگیریم، لباس به رنگ‌های آبی-سیاه یا سفید-طلایی دیده می‌شود. تصاویر حرفه‌ای از این لباس و البته تصاویر متعددی که خبرنگاران و عکاسان رسانه‌ای از این لباس در ویترین فروشگاه مورد نظر ارسال کرده‌اند، رنگ واقعی این لباس را آبی-مشکلی نشان می‌دهند.
برخی افراد این اختلاف رنگ را به وایت‌بالانس نمایشگر نیز ارتباط داده‌اند؛ درحالی‌که به نظر نمی‌رسد این دلیل سهم عمده‌ای در این اختلاف مشاهده داشته باشد؛ چراکه بسیاری از افراد تصویر لباس را روی یک نمایشگر دیده و در مورد رنگ آن اختلاف نظر داشته‌اند.
اما سوال مهم‌تری که در اینجا مطرح می‌شود، این است که چرا «رنگ این لباس» توانسته رکورد ارتباطات اینترنتی را طی دو روز اخیر از آن خود کند؟ پاسخ نسبتا ساده است: بسیاری از مردم فکر می‌کنند ادراک آنها از محیط اطراف و هرآن‌چه حس می‌کنند، منطبق با واقعیت است و پیش‌فرضشان این است که دیگر افراد نیز نیز همان ادراک را دارند. اختلاف نظر در مورد موضوعی به‌ظاهر بدیهی مانند رنگ یک لباس به راحتی نشان می‌دهد که این پیش‌فرض‌ها درست نیست و باید در تفسیر «ادراک خود از محیط اطراف» بیشتر دقت کنیم. بی‌راه نیست که برخی از کاربران اینترنتی به شوخی این تصویر را به «خطایی در ماتریکس» تعبیر کرده‌اند!
