ای یو دی یک وسیله کوچک پلاستیکی می باشد که توسط پزشک یا ماما در داخل رحم خانم ها قرارداده می شود، تا از حاملگی های ناخواسته جلوگیری نماید.
تبیان: آی یو دی(I.U.D) حروف اول کلمات " Intra Uterine Device " به معنای وسیله داخل رحمی می باشد.
IUD یک وسیله کوچک پلاستیکی می باشد که توسط پزشک یا ماما در داخل رحم خانم ها قرارداده می شود.
برای عده ی بسیاری از خانم ها، استفاده از IUD می تواند بسیار موثر و مناسب باشد تا از حاملگی های ناخواسته جلوگیری نماید.
دو نوع IUD وجود دارد که عبارت هستند از:
1- IUD های مسی
2- IUD های حاوی هورمون پروژسترون
IUD های مسی را می توان تا ده سال هم، در مهبل باقی گذاشت و از مزایای آن استفاده نمود. این نوع IUD ها امروزه یکی از موثرترین وسایل جلوگیری از بارداری می باشند، به طوری که از هر 100 خانمی که از این وسیله استفاده می نماید فقط یک نفر دچار حاملگی ناخواسته می شود.
IUD های حاوی پروژسترون که به " پروژستاسرت " (Progestasert) نیز معروف می باشند را باید هر سال عوض نمود. تاثیر این IUD ها نیز در جلوگیری از بارداری زیاد می باشد به طوری که از هر 100 خانمی که از این وسیله استفاده می کنند، فقط حدود 3 نفر دچار حاملگی ناخواسته می شوند.
وجود هورمون پروژسترون در این نوع از IUD ها باعث کاهش خون ریزی و انقباض های رحمی می گردد که در هنگام استفاده از IUD معمولا ایجاد می شود.
نحوه عملکرد IUD ها
مکانیزم دقیق عمل IUD ها هنوز به طور کامل مشخص نشده است. IUD باعث یک واکنش التهابی در دیواره رحم می شود که این التهاب با انتقال اسپرم و تخمک ها جلوگیری می نماید. وجود مِس در IUD باعث تشدید این پاسخ التهابی می گردد.
تحقیقات نشان داده است که این واکنش التهابی به طور مشخصی باعث کاهش میزان لقاح شده و شانس بقای جنین را در صورت بروز لقاح کاهش می دهد.
به علاوه خود فلز مِس برای اسپرم ها سمی می باشد و بسیاری از اسپرم ها از بین خواهند رفت. اسپرم های کمی هم که زنده می مانند و خود را به تخمک می رسانند احتمال خیلی کمی دارد که توانایی بارور کردن تخمک را داشته باشند.
افرادی که می توانند از IUD استفاده کنند
خانم هایی که هیچ گونه سابقه ابتلا به عفونت یا التهاب لگن را ندارند می توانند از IUD برای جلوگیری از بارداری استفاده نمایند.
خانم هایی که تا کنون هیچ گونه حاملگی نداشته اند به خاطرعوارض خون ریزی و انقباض های رحمی که ممکن است بر اثر IUD ایجاد شود به میزان بیشتری از سایر خانم ها ممکن است خواهان عدم استفاده از IUD شوند.
همچنین در این خانم ها احتمال افتادن IUD به بیرون بیشتر از خانم هایی است که قبلا سابقه حاملگی داشته اند.
توصیه می شود که خانم هایی که دارای مشکلات زیر هستند از IUD استفاده نکنند:
- انقباض های شدید رحمی در هنگام قاعدگی
- خون ریزی های شدید در هنگام قاعدگی
- کم خونی و سایرخون ریزی ها
- وجود ناهنجاری هایی در رحم، لوله فالوپ و تخمدان ها
- تست اسمیر غیر طبیعی
- سابقه حاملگی خارج رحمی
- وجود بعضی از اختلالات دریچه ی قلب
- وجود حساسیت یا آلرژی به مِس(در مورد IUD های مسی)
- سابقه ابتلا به بیماری های عفونی مقاربتی
- وجود بیماری هایی مثل مرض قند(دیابت)، سرطان خون(لوسمی) و ایدز که می توانند باعث افزایش احتمال بروز عفونت شوند.
عوارض جانبی شایع IUD ها
گاهی اوقات بعضی از خانم هایی که از IUD استفاده می کنند ممکن است در طی قاعدگی های خود دچار انقباض های شدید رحمی، افزایش خون ریزی و کمر درد و یا پشت درد شوند.
مصرف قرص های ایبوپروفن درهنگام شروع قاعدگی می تواند به کاهش این مشکلات کمک نماید. حدود 10 تا 15 در صد خانم ها به خاطر بروز این گونه دردها و خون ریزی ها در طی سال اولی که از IUD استفاده کرده اند اقدام به بیرون آوردن آن می کنند.
در طی سال های بعدی این میزان کاهش یافته و به 3 درصد می رسد. خانم هایی که قبلا بچه هایی به دنیا آورده اند در هنگام مصرف IUD کمتر دچار خون ریزی و درد می شوند و بنابراین احتمال کمتری دارد که به این دلایل اقدام به بیرون آوردن IUD نمایند.
خطرات استفاده از IUDها
1- عفونت یا التهاب لگن
یک عفونت جدی رحم، لوله فالوپ و تخمدان ها می باشد که می تواند باعث نازایی، عقیم شدن و دردهای مزمن شود. خطرایجاد بیماری التهاب لگن در طی 20 روز اول نصب IUD بسیار زیاد می باشد.
در طی این مدت از هر 1000خانمی که IUD گذاشته است 10 نفر به التهاب لگن دچار می شود اما از روز 21 به بعد این میزان کاهش یافته و از هر 1000 خانم، فقط یک نفر بر اثر نصب IUD دچار التهاب لگن می گردد.
علایم و نشانه های التهاب لگن عبارت هستند از: درد های شکمی، درد در هنگام مقاربت، خون ریزی یا ترشح از مهبل و تب. در هنگام مواجه شدن با چنین علائمی، سریعا با پزشک خود تماس بگیرید.
2- سوراخ شدن رحم
در موارد نادری ممکن است ایجاد شود. درچنین مواقعی IUD با سوراخ کردن رحم وارد شکم می گردد و ممکن است نیاز به انجام عمل جراحی و بیرون آوردن آن باشد.
3- بیرون افتادن IUD
در طی سال اول نصب IUD حدود 2 تا 10 در صد می باشد که اکثر آن ها نیز در طی ماه اول اتفاق می افتد. در خانم هایی که سابقه به دنیا آوردن بچه هایی را دارند فقط 2 تا 3 در صد احتمال وقوع چنین حالتی وجود دارد.
بعداز سال اول، بیرون افتادن IUD از رحم به خارج آن به میزان زیادی کاهش می یابد و به حدود یک تا سه در صد می رسد. اگر بیرون افتادن IUD بدون این که خانم متوجه آن شود اتفاق بیفتد، ممکن است حاملگی روی دهد.
4- وقوع حاملگی
اگر با وجود IUD در داخل رحم، حاملگی رخ دهد باید سریعا اقدام به بیرون آوردن آن نمود. ادامه حاملگی همراه با IUD خطر سقط خود به خودی را دو برابر و خطر زایمان زودرس را چهار برابر می نماید.
خانم هایی که با وجود IUD حامله می شوند احتمال بیشتری دارد که به حاملگی خارج رحمی دچار شوند(حدود 5 در صد). عدم ایجاد قاعدگی در طی یک ماه، خون ریزی های نامنظم و بروز علائم حاملگی( مثل تهوع و استفراغ، حساس شدن پستان ها، دفع مکرر ادرار و خستگی) را باید به پزشک گزارش نمود.
حاملگی خارج رحمی در صورتی که به موقع درمان نگردد می تواند باعث مرگ شود.
نحوه گذاشتن IUD
قبل از این که پزشک یا ماما بخواهد اقدام به گذاشتن IUD نماید باید یک بررسی و معاینه کلی(چک آپ) انجام شود. این معاینات شامل معاینه لگن و پستان ها، تست پاپ اسمیر و آزمایش حاملگی می باشد. در صورتی که هیچ مشکلی وجود نداشت، می توان اقدام به نصب آن نمود.
IUD را معمولا در روزهای آخر عادت ماهانه نصب می کنند زیرا در آن هنگام، دهانه رحم کمی باز بوده و احتمال وجود حاملگی بسیار اندک می باشد.
با این حال، می توان IUD را در هر زمانی نصب نمود. کل زمان نصب IUD حدود 5 تا 15 دقیقه طول می کشد. اکثر خانم ها در هنگام نصب و نیز بعد از قرار دادن IUD احساس انقباض هایی می کنند.
مصرف قرص های ایبو پروفن می تواند به کم کردن این انقباض های دردناک کمک نماید. بهتر است این قرص ها یکی دو ساعت قبل از نصب IUD خورده شوند تا اثر بهتری داشته باشند.
قبل از نصب IUD پزشک یا ماما با استفاده از یک وسیله مخصوص، اندازه و عمق رحم را اندازه گیری می کند. سپس به آرامی IUD را در رحم قرار می دهند. ممکن است در هنگام نصب IUD انقباض های دردناکی ایجاد شود و بعد از نصب نیز، مقداری خون ریزی ایجاد گردد.
بعد از نصب IUD به مدت پنج روز از انجام مقاربت خودداری نمایید و نیز در طی این مدت از قرار دادن هر گونه چیزی در داخل مهبل خود(مثل تامپون) پرهیز نمایید.
این کار باعث می گردد که احتمال وقوع عفونت کاهش یابد. انقباض های خفیفی ممکن است در طی چند روز پس از نصب IUD ایجاد شود که می توان با مصرف داروهای مسکن ساده مثل ایبوپروفن، آسپیرین و یا استامینوفن آن ها را تسکین داد. در صورتی که درد خیلی شدید بوده و با مصرف این مسکن ها تسکین پیدا نکرد، با پزشک خود تماس بگیرید.
پیگیری های بعدی IUD
با قرار دادن انگشت تمیز خودتان در داخل مهبل، می توانید وجود نخی که به انتهای IUD متصل است را احساس نمایید. شما باید بعد از هر عادت ماهانه، این کار را انجام دهید تا مطمئن شوید که IUD هنوز در محل خود قرار دارد و به بیرون نیفتاده است. در صورتی که وجود نخ را احساس نکردید، باید به پزشک یا مامای خود مراجعه نمایید.
به طور کلی بعد از سه ماه که از نصب IUD گذشت باید برای کنترل به پزشک یا ماما مراجعه نمود. سپس سالی یک بار باید این کار را انجام داد و تست پاپ اسمیر هم باید به طور سالانه صورت پذیرد.
علائم و نشانه های خطر در زنانی که از IUD استفاده می کنند
در صورت مشاهده علائم زیر، سریعا با پزشک تماس بگیرید:
- انقباض های دردناک شدید و خون ریزی های زیاد
- درد شکم
- تب
- ترشحات غیر طبیعی از مهبل و یا سوزش دستگاه تناسلی
- خون ریزی های نامنظم
- عدم ایجاد عادت ماهانه
- علایم وقوع حاملگی
نحوه برداشتن و بیرون آوردن IUD
IUD را می توان در هر زمانی از رحم خارج نمود. بیرون آوردن آن خیلی راحت تر از نصب آن می باشد. IUD های مِسی را می توان بعد از 10 سال و IUDهای پروژستاسرتی را بعد از یک سال بیرون آورد.
تذکر مهم:
هیچ گاه خودتان به تنهایی اقدام به بیرون آوردن IUD ننمایید.
مزایای استفاده از IUD
- مشکلی در هنگام مقاربت ایجاد نمی کند
- نیازی به مراقبت های روزانه ندارد
- بلافاصله بعد از نصب موثر می باشد
- اثر آن طولانی مدت است
معایب استفاده از IUD
- ازانتقال بیماری های عفونی مقاربتی مثل ایدز جلوگیری نمی کند
- نصب و برداشتن آن نیاز به پزشک یا ماما دارد
- ممکن است خود به خود به بیرون رحم بیفتد
- می تواند باعث مشکلاتی در طی عادت ماهانه شود
