- آیا سطح اضطراب و استرسی که در طول روز احساس می کنید بالاتر از حد طبیعی است؟
- آیا می دانید که اضطراب می تواند موجب بیماری های جسمی و مشکلات روانی شود؟
اضطراب یا استرس، واکنشی است که به صورت طبیعی در مواقع حساس، توجه و آگاهی ما را بیدار کرده و در مورد احتمال وجود خطر به ما هشدار می دهد. بنابراین وجود اضطراب در بعضی موقعیت ها، لازم و حتی بسیار مفید است.
در حال حاضر اختلال اضطراب، جمعیت چشمگیری از افراد جامعه را گرفتار کرده است؛ و می توان گفت در رده ی شایع ترین اختلالات ذهنی قرار دارد. که نه تنها در بزرگسالان، بلکه در میان کودکان و نوجوانان نیز نشانه های آن دیده می شود.
خوشبختانه درمان این اختلال به کمک راهکار های درمانی موثر امکان پذیر است. فردی که دچار اضطراب است با مراجعه به روان درمانگر و پیگیری اقدامات درمانی، می تواند تا حد قابل توجهی، اضطراب خود را مدیریت کند
اضطراب معمولاً دلایل مختلف و متعددی دارد؛ که یکی از عمده ترین آن ها، نگرانی درباره رویداد های آینده است. این نوع اضطراب، ممکن است باعث گرفتگی و انقباض عضلانی و یا اجتناب از بروز بعضی رفتارها شود.
ترس، واکنشی است که انسان به طور ناگهانی آن را احساس می کند؛ برخی افراد برای مدتی طولانی گرفتار آن می شوند و برخی دیگر نیز، ممکن است ترجیح دهند از آن فرار کنند.
درباره ی اختلال اضطراب باید گفت: انجام کارهای معمولی و ساده ی زندگی، در اثر اضطراب مختل شده و به سختی انجام می شوند. قرار گرفتن در موقعیت هایی مثل محل کار، دانشگاه و محیط های اجتماعی می تواند باعث تشدید و تقویت احساس اضطراب شود.
● انواع اختلال اضطراب
اضطراب، احساس پیچیده ای است و نمی توان آن را فقط نوعی ترس، بیقراری یا دلشوره دانست. اختلال اضطراب در انواع مختلفی نمود پیدا می کند. شناخت انواع مختلف آن به شما کمک می کند تا نوع اضطرابی که به آن دچار هستید را دقیق تر تشخیص دهید.
1. اضطراب فراگیر
معمولا به صورت احساس نگرانی مداوم است تا جایی که انجام کارهای روزانه را با مشکل مواجه می کند. اضطراب فراگیر موجب علائم جسمانی مثل بی قراری، سردرد و خستگی، عدم تمرکز و انقباض عضلانی می شود.
فردی که دچار اختلال اضطراب فراگیر است، هرلحظه نسبت به اعضای خانواده، کارها و مسئولیت ها و حتی موارد بسیار پیش پا افتاده، احساس نگرانی می کند.
2. وحشت زدگی
شاید حملات پانیک را در فرد دیگری دیده و یا درباره آن چیزهایی شنیده باشید. بارزترین نشانه ی "وحشت زدگی" حملات پانیک است که آثار روانی و جسمی گوناگونی را برجای می گذارد. علائم فیزیکی وحشت زدگی می توانند به صورت لرزش بدن، تعریق بیش از حد، تپش قلب، تنگی نفس، درد در قفسه ی سینه، احساس بی حس شدن اندام های بدن، درد در ناحیه شکم و تهوع ظاهر شوند.
● فوبیا
فوبیا احساس ترس شدید نسبت به موقعیت ها یا موضوعات مختلف است؛ موضوعاتی که معمولا خطرناک و آسیب زا نیستند. افراد مبتلا به فوبیا، از نامعقول بودن ترس خود آگاه اند اما قادر به کنترل آن نیستند. فوبیا نوعی اختلال اضطرابی است و در صورتی که به روند زندگی روزانه و کارهای شما لطمه وارد کند، نیاز به درمان دارد.
● اضطراب اجتماعی
همانطور که می بینید از عنوان این اختلال می توان حدس زد که چه نوع احساسی را در بر دارد! ترس از اجتماع و حضور در محافل اجتماعی و یا ترس از مسخره و طرد شدن در ارتباطات اجتماعی، نوعی اختلال اضطرابی است که باعث ایجاد اختلال در عملکرد فرد مبتلا، می شود و رنج زیادی را برای او به همراه دارد.
● عوامل که باعث بروز اضطراب می شوند:
در واقع نمی توان علتی قطعی را به عنوان ریشه ی بروز اضطراب معرفی کرد. مجموعه ای از عوامل گوناگون وجود دارند که بر روند پیدایش و پیشرفت اضطراب تاثیر گذارند. این عوامل ممکن است ژنتیکی، محیطی و یا روانی باشند. وجود زمینه ی خانوادگی در بروز اضطراب بسیار اهمیت دارد.
موارد زیر شامل علائم اصلی و متداول اضطراب است:
- احساس تپش های ریز و پی در پی در معده
- سردرد و سرگیجه
- بی قراری و دلشوره
- درد در نواحی مختلف بدن
- تنگی نفس یا به نفس نفس افتادن
- نامنظم شدن ضربان قلب
- عرق کردن بیش از اندازه
- گر گرفتگی
- بی خوابی یا بد خوابی
- تهوع
- دندان قروچه در خواب یا بیداری
علائمی که در بالا ذکر شد، حاصل وجود عوامل استرس زا پیرامون فرد است. به همین ترتیب، در صورتی که این عوامل از بین بروند یا فرد از آن ها فاصله بگیرد، علائم نیز از بین خواهند رفت.
ولی چنانچه فردی مبتلا به اختلال اضطراب باشد، این موضوع درباره ی او صدق نمی کند.
● آیا اختلال اضطراب قابل درمان است؟
اولین و مهم ترین قدم برای درمان، تشخیص درست است. برای تشخیص معتبر لازم است ابتدا به پزشک مراجعه کنید تا مطمئن شوید علائمی که دارید ناشی از یک مشکل جسمی نیست و به علت وجود اضطراب به آن دچار شده اید. در صورتی که اضطراب شما به تایید پزشک رسید، باید برای درمان آن به روانپزشک یا روان درمانگر مراجعه کنید.
همانطور که قبل تر اشاره کردیم، اضطراب در هر فرد به شکلی ویژه عمل می کند و با علائم متفاوتی همراه است؛ اما برای درمان آن دو روش کلی وجود دارد: روان درمانی و دارو درمانی
متاسفانه اکثر کسانی که دچار اختلال اضطرابی هستند، بسیار سهل انگارانه از کنار آن می گذرند؛ و احتمالا با این تصور که اضطراب، امری طبیعی و غیر قابل درمان است، هیچ گاه برای رفع مشکلی که با آن مواجه اند، اقدام نمی کنند.
روش های درمانی ذکر شده، با توجه به شرایط بیمار، و بنا به نظر درمانگر، ممکن است تنها و یا به همراه یک رویکرد روان درمانی دیگر مورد استفاده واقع شود.
برای مثال: مصرف دارو به تنهایی باعث درمان اختلال اضطراب نخواهد شد و فقط می تواند علائم آن را کاهش دهد. تجویز دارو های ضد اضطراب یا ضد افسردگی، جنبه ی کنترل و کاهش علائم فیزیکی این اختلال ها را دارد تا در کنار آن، روند روان درمانی بهتر انجام شود.
یکی از موثرترین رویکرد های درمانی، درمان رفتاری- شناختی است که راه های متفاوتی را برای فکر کردن و واکنش نشان دادن به موقعیت های استرس زا، به بیمار نشان می دهد تا به این وسیله بتواند اضطراب خود را مدیریت و کنترل کند.
مورد دیگری که می تواند کمک بسیاری به روند درمان کند، این است که علاوه بر فرد مبتلا به اضطراب، اطرافیان نزدیک او نیز اطلاعات کافی در مورد اختلال اضطراب، علائم و عوامل تشدید کننده ی آن به دست آورند تا آگاهانه تر با موضوع برخورد کنند.
از آنجا که مصرف کافئین ممکن است علائم اضطراب را تقویت و تشدید کند، توصیه می شود برای کنترل بهتر و موثرتر اضطراب، از مصرف آن پرهیز کنید.
همچنین، تحت هیچ شرایطی بدون مشورت با پزشک اقدام به مصرف داروهای آرام بخش و ضداضطراب نکنید. این دارو ها در صورتی که به درستی مصرف نشوند عوارض جدی و حتی خطرناکی را به دنبال خواهند داشت.
● با اختلال اضطراب چه باید کرد؟
احساس اضطراب، پاسخ طبیعی بدن به موقعیت های خطرناک، جدی و استرس زا است. بنابراین همه ی انسان ها کم و بیش آن را تجربه می کنند. در واقع اضطراب به ما کمک می کند که در مواجهه با شرایط سخت، بیشترین توان خود را به کار بگیریم.
با این حال احساس اضطراب و بیقراری های ناشی از آن، در طولانی مدت، برای هر انسانی سخت و آزار دهنده است.
بهترین اقدام برای درمان اختلال اضطراب، مراجعه به متخصص اعصاب و روان است.
اما اگر اطمینان دارید که اضطراب شما در حد اختلال نیست و تنها در اثر رویداد های روزمره کمی مضطرب می شوید، می توانید با بکارگیری چند تکنیک و راهکار ساده، اضطراب خود را مدیریت کنید.
می توانید برای شروع، موضوعات یا افرادی که احساس اضطراب را در شما بر می انگیزند، شناسایی کنید و روش های رویارویی و عبور از این اضطراب را پیدا کنید.
به یاد داشته باشید، هر چیزی که برای دیگران نتیجه بخش است، لزوماً برای شما هم همان نتیجه را به همراه ندارد.
● روش های موثر مواجهه با اضطراب
1- سعی کنید با اضطراب خود رو به رو شوید؛ اگر می توانید عاملی که باعث بروز اضطراب در شما شده را تغییر دهید، این کار را انجام دهید.
در این صورت، اضطراب شما رفته رفته کمرنگ تر می شود.
2- آرام و آهسته تا ده بشمارید! اگر کافی نبود، تا بیست یا بیشتر به شمردن ادامه دهید.
3- احساسات و حالت های هیجانی خود را یادداشت کنید تا در مواقع مشابه، بتوانید الگوهای رفتاری و هیجانی خود را بهتر بشناسید.علاوه بر آن، نوشتن به شما این امکان را می دهد که افکار پراکنده ی خود را جمع کرده و به وضوح ببینید که چه چیزی واقعا شما را آزار می دهد؟!
4- یکی از اپلیکیشن ها و برنامه های تمرین تنفسی آرامش بخش و تمرین تمرکز را دانلود کرده و سعی کنید به کمک آن، بیشتر در لحظه ی حال بودن را تمرین کنید.
5- برای وعده های غذایی سالم و متعادل، برنامه ریزی کنید.
6- حداقل یک ساعت در هفته ورزش کنید. هر ورزشی که به آن علاقه دارید. مثل: شنا، پیاده روی، رقص یا دوچرخه سواری. ورزش برای کاهش اضطراب، بسیار مفید و کاربردی است.
7- مصرف بیش از اندازه ی نوشیدنی های انرژی زا و یا حاوی کافئین، در بالا رفتن سطح اضطراب موثر اند. بهتر است مصرف آن ها را کاهش دهید.
8- نوشیدن الکل، اضطراب را تشدید کرده و باعث حملات پانیک می شود. مصرف آن را متوقف یا محدود کنید.
9- شاید در خانواده یا در بین دوستانتان، کسانی باشند که در کنار آنها احساس آرامش کنید و همواره به شما کمک می کنند که با اضطراب خود به شکلی مثبت برخورد کنید؛ با این افراد بیشتر در ارتباط باشید.
و همچنین از افرادی که سطح اضطراب شما را بالا برده و تنش های بیشتری را به شما القا می کنند، دوری کنید.
10- برای قرار گرفتن در لحظه ی حال، کافی است آرام بمانید و روی عمل تنفس خود تمرکز کنید.
● آیا روانشناسی می تواند اضطراب را درمان کند؟
هرکدام از رویکردهای مختلف روانشناسی، استراتژی متفاوتی را برای درمان اضطراب ارائه می کنند. در این بین، درمان شناختی-رفتاری (CBT) نوعی از روان درمانی است که برای افراد مبتلا به اختلال اضطراب، بسیار موثر است. در درمان شناختی-رفتاری، روش های مختلف و تازه ی فکر کردن و واکنش نشان دادن به موقعیت های استرس زا یا ترسناک، به فرد مبتلا به اضطراب آموزش داده می شود.
در واقع درمان شناختی-رفتاری، نوع نگاه و تفکر افراد نسبت به پدیده های واقعی را تغییر داده و شیوه ی پاسخ دهی مناسب تری را به آن ها می آموزد.
همچنین، یادگیری مهارت های اجتماعی، برای افرادی که دچار اضطراب اجتماعی هستند، بسیار کمک کننده و راه گشاست.
برای فردی که دچار فوبیا است، ممکن است مواجهه درمانی موثر واقع شود. در مواجهه درمانی، افراد به گونه ای هدایت می شوند که با ترس های خود، روبه رو شده و یا داوطلبانه در موقعیت های استرس آوری که همیشه از آن فرار کرده اند، قرار بگیرند.
خلاصه ی مطلب:
اگرچه اضطراب امری طبیعی و مشترک بین همه ی انسان ها است، اما ممکن است گاهی آنقدر طولانی و شدید باشد که به زندگی و حتی سلامتی افراد، آسیب جدی وارد کند.
در صورتی که شخص مبتلا به اضطراب، نتواند به تنهایی موفق به کنترل اضطراب خود شود، باید به روان درمانگر و یا روانپزشک مراجعه کرده و در مسیر درمان پیش برود. از طریق سامانه ی فوق تخصصی ماوراطب، می توانید با بهترین متخصصین و فوق تخصصین اعصاب و روان، نوبت مشاوره آنلاین دریافت کنید.
