آیا تا به حال روی زبان یا لثه های خود درد و سوزش احساس کرده اید؟ اگر این طور بوده، حتما تا مدت ها آب خوش (ببخشید، غذای خوش مزه) از گلویتان پایین نرفته و هر بار تا عمق سرتان درد گرفته است. تا به حال چیزی درباره "آفت" شنیده اید؟
آفت دهان هم مانند هر نوع زخم دیگری، نوعی ضایعه است که به علت از بین رفتن بخشی از پوشش داخلی دهان یا لثه و در قسمت داخلی گونه ها به وجود می آید. این بیماری به طور معمول در خانم ها بیشتر دیده می شود و حدود یک پنجم مردم جامعه به آن مبتلا می شوند. اگرچه افراد در هر سنی در معرض ابتلا به آفت هستند ولی در ۱۰ تا ۴۰ سالگی شایع تر است.
آفت دهانی یک بیماری دردناک و عود کننده مخاط دهان بوده که به صورت زخم‌های کوچک و بزرگ، گرد و کم عمق هستند که در داخل دهان شکل می‌گیرند. آفت دهانی زخم‌های دردناکی هستند که درون دهان و اغلب در پایه لثه، درون گونه‌ها یا لب‌ها، روی کام نرم یا روی زبان به وجود می‌آیند. مکانیسم دقیق ایجاد آفت هنوز به درستی روشن نیست اما به نظر می‌رسد واکنش‌های ایمنی بدن بیمار در ایجاد آن دخیل باشد. زخم‌های آفتی زمانی ایجاد می‌شود که به دلایل نامشخص سیستم ایمنی بیمار وجود یک مولکول ناشناخته را اعلام می‌دارد، حضور این مولکول سبب حمله لنفوسیت خواهد شد نتیجه این فرآیند پیدایش زخم‌های آفتی خواهد بود.
● آفت چه حسی دارد؟
گزگز یا سوزش، ممکن است یک روز قبل از بروز ضایعه آفت وجود داشته باشد. در ۲ تا ۳ روز اول، ضایعات به شدت دردناک هستند و فرد مبتلا در خوردن و صحبت کردن مشکل خواهد داشت.
● چه می بینید؟
آفت به شکل ضایعه ای منفرد یا متعدد، کوچک، سطحی و با لبه های کاملا مشخص است که با یک لایه خاکستری رنگ پوشیده شده و هاله ای قرمز در اطراف دارد.
● چه بیماری هایی شبیه آفت هستند؟
برخی از ضایعات ممکن است شبیه آفت باشند مانند تبخال، برفک، آنژین ونسان (که نوعی عفونت و آبسه گلو است)، زخم ناشی از ضربه و آسیب و ضایعات ناشی از کمبود ویتامین B۱۲، اسیدفولیک یا آهن. خوب است بدانید که کمبود ویتامین های B۱، B۲ و B۶ از عوامل تشدید کننده آفت هستند.
● با آفت دهان چه کار کنیم؟
هدف از درمان، کنترل درد، کوتاه کردن زمان بهبود ضایعات و جلوگیری از ایجاد ضایعات جدید است.
بهترین روش برای پیشگیری از ضایعات و کوتاه کردن دوره بیماری، سرکوب باکتری استرپتوکوک با آنتی بیوتیک های موضعی است که پزشک تجویز می کند. بسیاری از افراد خودسرانه کورتون خوراکی مصرف می کنند اما باید این دارو را پزشک پس از معاینه در صورت لزوم تجویز کند. متاسفانه بیماری بسیاری از بیماران پس از قطع درمان، عود می کند. این گروه از بیماران باید در پی عارضه و مشکلی اصلی باشند که باعث ضعف دستگاه ایمنی شده است و با تقویت دستگاه ایمنی و پرهیز از استرس، احتمال بروز آفت را کمتر کنند.
● بخور نخورهای آفت دهان
هرچند درمان قطعی برای آفت وجود ندارد اما روش‌هایی وجود دارد که در کاهش مدت زمان حضور زخم و نیز کاهش درد و ناراحتی و تسریع بهبودی بیمار موثر است، این روش‌ها شامل بکار گیری نکات تغذیه‌ای و غیر تغذیه‌ای است.
- مصرف گلوتن گندم، فلفل، لیمو، آب لیمو، پرتقال، گوجه‌فرنگی، رب گوجه‌فرنگی، توت‌فرنگی، شکلات و گردو ایجاد آفت دهان را تشدید می‌کند. مصرف بادمجان نیز بروز آفت دهان را تشدید می‌کند.
- مصرف مرتب و روزانه ماست، گنجاندن مواد غذایی سرشار از آهن، اسیدفولیک، و ویتامین ب 12 در رژیم غذایی موجب از بین رفتن آن می‌شود.
از آنجایی که یکی از دلایل بروز آفت می‌تواند کمبود دریافت ریزمغذی‌ها باشد، خوردن موادی همچون غذاهای دریایی، گوشت قرمز کم چربی، لوبیای خشک، حبوبات، سبزیجات دارای برگ‌های سبز تیره و پهن و زرده تخم‌مرغ که بهترین منابع آهن هستند در بهبود این مشکل موثر است
● کمبود ویتامین B12 و آهن از مهم‌ترین علل آفت دهان
بهترین روش جبران کمبود ویتامین B12 و آهن در این افراد رعایت یک رژیم غذایی مناسب همراه با گوشت قرمز است و مکمل‌های آهن به عنوان روش درمانی به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود.
تغییرات هورمونی در زنان یکی دیگر از عوامل این بیماری است. ایام قبل از قاعدگی و دیگر عوامل تغییرات هورمونی خصوصاً افزایش هورمون استروژن در بروز ضایعات آفتی موثر است. آزمایش خون C.B.C، جهت بررسی میزان آهن کافی، اسیدفولیک و ویتامین B12 لازم است انجام شود. اگر فردی به دلیل کمبودهای تغذیه‌ای و نقایص خونی دچار آفت دهانی شود بهترین روش درمانی این افراد تجویز رژیم غذایی مناسب است و مکمل‌های آهن به علت اینکه در بدن ذخیره نمی‌شوند به هیچ‌وجه مناسب نیست.
● افراد مستعد آفت دهان از مصرف غذاهای تند و سخت اجتناب کنند
افراد مبتلا و یا مستعد به آفت دهان را از مصرف غذاهای کنسرو شده‌ی تیز و تند و غذاهای دارای سفتی بیش از حد اجتناب کنند، مصرف غذاهای سخت باعث ضربه و تروما به دهان و غذاهای تند میزان بروز آفت دهان را افزایش می‌دهند.
آفت دهان ساده‌ترین ضایعه دهانی است. از آنجایی که هر نوع ضایعه‌ای در دهان به شکل زخم ظاهر می‌شود، بنابراین توصیه می‌شود هر نوع زخم در دهان به عنوان آفت شناخته نشود، ولی با این حال در اسرع وقت باید به پزشک معالج نشان داده شود. آفت دهان، زخم‌های منفرد با پایه و بنیاد ژنتیک است و این بیماری گاهاً در برخی خانواده‌ها شایع‌تر است. آفت دهانی بعد از سنین 10 سالگی شیوع بیشتری پیدا می‌کند.
تغذیه نادرست یکی از عوامل مستعد کننده بروز آفت دهان است؛ مصرف مقدار کم ویتامین ب که در سبزیجات و میوه‌ها موجود است، کاهش مصرف غذاهایی که منبع آهن می‌باشند از جمله گوشت و تخم‌مرغ، بیماری کم خونی و سنین بلوغ به ویژه در دختران، عوامل مستعد کننده بروز بیماری آفت دهان می‌باشند.
ضربه یا تروما از دیگر علل بروز بیماری آفت است و افرادی که مستعد بیماری آفت دهان می‌باشند می‌بایست از مصرف غذاهای تند و تیز و سخت اجتناب کنند؛ چرا که گاز گرفتن و مصرف این نوع غذاها منجر به ایجاد ضربه به دهان و بروز آفت در دهان می‌شود.
افرادی که بیش از دو مرتبه در طول یک ماه به یک نوع آفت در دهان دچار می‌شوند، با توجه به این که برخی بیماری‌های روماتولوژی به صورت زخم‌های دهانی تظاهر می‌یابند، بیمار حتماً با یک متخصص روماتولوژی نیز مشورت نماید.
بیماری آفت دهان، تغذیه فرد را مختل می‌کند؛ بنابراین به منظور درمان آن می‌توان از روش هوتو شیمیایی استفاده نمود که در این روش با استفاده از ماده‌ای اسیدی ناحیه آفت سوزانده و زخم بهبود می‌یابد. بهترین روش درمان آفت دهان مصرف کپسول آنتی‌بیوتیک و تتراسایکلین است و استفاده از دهان‌شویه‌های محتوی کورتون نیز می‌تواند آفت دهان را بهبود بخشد.
● داروی طبیعی رفع آفت دهان
"تانن" موجود در انار خواص ضد باکتریایی و ضدعفونی کننده دارد و برای رفع آفت دهان موثر است. رب انار از تغلیظ آب انار جوشانده حاصل می‌شود و در صورت تهیه از انار مرغوب و فرایند بهداشتی، مصرف آن مفید است. در طی تهیه رب انار، میزان ویتامین c موجود در انار کاهش می‌یابد، اما “پلی‌فنول‌ها” و “اسید الایژیک” انار در رب انار نیز محفوظ می‌ماند. مصرف سیب و خرمالو نیز در درمان آفت دهان تأثیرگذارند.
