يكي از ره آوردهاي دنياي صنعتي امروز كه به نوعي تمام افراد جامعه را با خود درگير كرده، كمتحركي و پشت ميزنشيني است. مشكلات و بيماريهاي ناشي از اين عارضه همهگير باعث شده است پژوهشگران و دستاندركاران حوزه سلامت، درصدد پيداكردن راهحلي براي رهايي از آن باشند و در واقع كنار توصيه به افراد جامعه جهت تحرك و فعاليت بيشتر، به دنبال سيستمهايي براي از بين بردن عادتهاي نادرست حركتي و حالات غلط آناتوميك بروند.
يكي از اين روشها، استفاده از سيستمي جديد براي اصلاح حالتهاي نادرست آناتوميك ستون مهرههاي گردن است كه پژوهشگران ايراني موفق به ابداع آن شدهاند.
بدن انسان مجموعهاي از سيستمها و ارگانهاي مختلف است كه بسياري از اين دستگاهها بدون آنكه ما متوجه باشيم، به صورت شبانهروزي در حال فعاليت هستند. از جمله اين ارگانهاي مهم بدن، مغز است كه در واقع مجموعهاي از مراكز حسي و عصبي است كه پيامهاي بسياري را از قسمتهاي مختلف بدن دريافت ميكند و نسبت به اين پيامها واكنش نشان ميدهد. اعمال حياتي بدن چون ضربان قلب، تعداد تنفس، دماي بدن و ... از جمله فعاليتهايي هستند كه به صورت خودكار و غيرارادي با دستوراتي كه از مغز صادر ميشوند، انجام ميگردند.
روشهايي مانند بيوفيدبك (بازخورد زيستي) سعي بر آن دارد كه با كنترل آگاهانه اين فعاليتها و واكنش نسبت به آنها، اين اعمال را تحت تسلط در آورد و بدن را به آرامش و تعادل برساند.
اولين بار بيوفيدبك كه يكي از زير مجموعههاي طب مكمل محسوب ميشود، در كنترل بياختياري ادرار كودكان مورد استفاده قرار گرفت و به مرور زمان، اثر مثبت آن بر درمان بسياري از بيماريها به اثبات رسيد؛ به عنوان مثال در درمان بيماريهايي چون آسم، سندرم روده تحريكپذير ، اضطراب، افسردگي، فشار خون بالا ، گر گرفتگي ، بيش فعالي كودكان و سردردهاي ميگرني روي بيماران مختلف مورد آزمايش قرار گرفت و نتايج مثبت به دست آمده باعث شدند اين روش به عنوان يكي از شيوههاي درماني قابل قبول مورد توجه جامعه علمي و پزشكي جهان قرار گيرد.
البته اين روش در تمام بيماريها نتيجه يكساني ندارد، طوري كه در بيماران ديابت ي به دليل خطر كاهش قند خون بايد با احتياط به كار رود و در بيماران مبتلا به اختلال حافظه و مشكلات رواني شديد هم نبايد استفاده شود.
در حالي كه استفاده از اين روش در خصوص مشكلات مختلف نتايج متفاوتي را در پي دارد، پژوهشگران كشورمان نشان دادهاند استفاده از بيوفيدبك براي اصلاح حالتهاي نادرست آناتوميك ستون مهرههاي گردن ميتواند موثر و مفيد باشد.
درمان به كمك روش بازخورد زيستي
تداوم حالات غلط آناتوميك و انجام حركات بدني نادرست باعث ايجاد بيماريهاي مفصلي و اسكلتي به صورت حاد و مزمن ميشود كه معمولا به صورت كامل درمانپذير نيستند و در صورت درمانپذير بودن هم به دليل طولاني بودن و مشكلات ديگر روشهاي درمان رايج، از درصد موفقيت آن به مقدار قابل توجهي كاسته ميشود.
از جمله روشهاي رايج كه براي رفع اين مشكلات تا كنون مورد استفاده قرار گرفتهاند، ميتوان به بستن آتل، عمل فيزيوتراپي، استفاده از ورزشها و نرمشهاي تخصصي هر شغل اشاره كرد كه البته در اين ميان، آتل با توجه به تحت فشار قرار دادن اعضا و عدم انعطافپذيري در زمانهاي دلخواه، فشار جسمي به بدن اعمال ميكند و به دليل لزوم ادامهدار بودن اين فشار جسمي، باعث اعمال فشار رواني به بيمار شده و تمايل وي را براي استفاده از اين روش براي درمان از بين ميبرد.
اما اساس كار روشي كه به تازگي از سوي پژوهشگران كشورمان ارائه شده، بر پايه سيستمهاي بيوفيدبك است. روش كار به اين صورت است كه با نمونهبرداري از وضعيت اعضاي مورد نظر از سوي حسگرها و تحليل و ارزيابي اين وضعيتها و اعلام وضعيت نادرست به بدن، سعي ميشود فرد از اين خطر آگاه گردد تا بدن بهترين راهحل را براي اصلاح آن ارائه دهد.
بيمار پس از سه ماه استفاده از اين سيستم، به نشستن صحيح عادت مي كند و به روشهاي نادرست نشستن ادامه نميدهد. در اين روش، با توجه به غيردائمي و تطبيقي بودن زنگ هشدار، اعلام وضعيت نادرست به بدن و عدم تحت فشار قرار دادن بيمار از لحاظ جسمي و رواني، مشكلات روشهاي ديگر وجود ندارد.
البته به گفته ي مهندس الياس رنجبريان، مجري طرح، تا كنون از روش بيوفيدبك براي چنين كاري استفاده نشده است و در اين پروژه سعي شده خلا موجود در استفاده از اين روش در جهت اصلاحات آناتوميك پُر شود و به همين علت، اين سيستم به منظور اصلاح حالات نادرست ستون مهرههاي گردن و مهرههاي سينه (كه وضعيت ستون فقرات و مشكلات آن وابستگي زيادي به اين حالات دارد) ارائه شده است.
نتايج اجراي آزمايشي اين پروژه روي موارد مورد مطالعه موفقيتآميز بوده است و اين نتايج به صورت مقاله در كنفرانس 2006 ICARA در كشور نيوزيلند و كنفرانس 2008 Iranergo مورد پذيرش قرار گرفتهاند.
درمان مشكلات ستون مهره هاي گردن
در اين پروژه براي اولين بار به منظور رفع مشكلات آناتوميك ستون مهرههاي گردن، استفاده از تكنيك بيوفيدبك پيشنهاد شده است.
رنجبريان درباره اين طرح كه در قالب پايان نامه كارشناسي ارشد تهيه شده است، ميگويد: هم اكنون براي رفع وضعيت نادرست آناتوميك بدن از كتف بند و آتل استفاده ميشود يا اينكه انجام نوعي نرمش و جلسات فيزيوتراپي پيشنهاد ميشود كه با توجه به رايج بودن انحناي گردن بر اثر استفاده از رايانه؛ در اين تحقيق تكنيك بيوفيدبك روي گردن مورد بررسي قرار گرفت.
بر اساس اين تحقيق، يك مجموعه حسگر به صورت كلاه، گوشي يا كمربند به بدن وصل ميشود كه در صورت نشستن نادرست، ايجاد لرزش ميكند، يا اينكه بوق ميزند و با دادن اين بيوفيدبكهاي لرزشي يا صوتي، فرد را متوجه نحوه نادرست نشستن ميكند.
رنجبريان با اشاره به اينكه در زمان نشستن نادرست به اعضاي بدن فشار وارد ميشود و ممكن است باعث بروز درد شود، ميافزايد: اين سامانه همانند حسگرهاي درد در بدن انسان عمل ميكند، با اين مزيت كه زودتر از عصبهاي درد به فرد اطلاع ميدهد كه وضعيت نشستن او نادرست است.
به اين ترتيب، فرد 3 ماه پس از استفاده از اين سيستم، به نشستن صحيح عادت ميكند و به روشهاي نادرست نشستن ادامه نميدهد.
