جوانه‌ها، مولتی‌ویتامین‌های طبیعی هستند که طی فرآیند جوانه‌زدن از دانه‌ها تولید می‌شوند. با جوانه‌زدن، میزان ویتامین‌ها، املاح معدنی و پروتئین دانه افزایش یافته ولی میزان کالری و کربوهیدرات کاهش می‌یابد. جوانه‌ها منبع فراوانی از اسیدهای آمینه آماده جذب، قندهای طبیعی و نیروهای حیاتی هستند. جوانه‌ها برای سلول‌های ما مواد مغذی، نیرو و حیات را مهیا می‌کنند و به همین دلیل، جوانه‌ها فرآیند پیری را به تأخیر می‌اندازند.
در کشور ما از هزاران سال پیش، مردم استفاده از جوانه گندم را به‌عنوان یک آیین سنتی و به شکل سمنو در سفره هفت سین لازم می‌دانستند. با مصرف جوانه‌های گوناگون می‌توانید مقدار قابل توجهی از ویتامین‌های گروه B و C را به بدن برسانید. افزایش منیزیم در جوانه‌ها به کنترل فشار خون کمک می‌کند. عنصر روی که برای جلوگیری از ریزش مو و بهبود رشد قدی و بلوغ جنسی نوجوانان لازم است، طی جوانه‌زدن دانه‌ها افزایش می‌یابد. لازم به ذکر است که با توجه به شرایط آب و خاک، کمبود روی در ایران بسیار شایع است که‌این کمبود با مصرف جوانه‌ها قابل جبران است. مقدار سلنیوم دانه با جوانه‌زدن افزایش می‌یابد. سلنیوم در سلامت قلب و عروق و بدن نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. جوانه‌ها حاوی مقدار معتنابهی از هورمون‌های مردانه و زنانه هستند. جوانه‌ها به مقدار زیادی دارای فیبر محلول و غیر محلول وآب هستند که سبب دفع کامل مدفوع، بهبود یبوست و مانع بروز سرطان روده شده و به تنظیم قند و چربی خون و همچنین به حفظ سلامت وشادابی پوست ومو کمک می‌کنند. با خوردن جوانه‌ها بدن در شرایط اسیدی – قلیایی مناسبی قرار می‌گیرد که گردش خون، تولید هورمون‌ها از جمله هورمون‌های جنسی، سیستم تنفسی، گوارش مواد غذایی و کارکرد کلیه‌ها به بهترین شکل ممکن صورت می‌گیرد. جوانه‌ها اغلب لذیذ، رنگارنگ، ارزان و تازه بوده و تا زمان مصرف در حال رشد هستند و ظرفیت بهبود گرسنگی سلولی و سوء‌تغذیه در کشورهای جهان سوم را دارند. با مصرف جوانه حبوبات و غلات در غذاهای گوناگون به‌طور مثال آش، سوپ، حلیم و سالاد می‌توان به سلامت و افزایش طول عمر و تناسب اندام دست یافت.
● خبر خوش
طی جوانه‌زدن، خاصیت نفخ‌زایی حبوبات و خاصیت حساسیت‌زایی پروتئین غلات کاهش می‌یابد که‌این مسئله برای افرادی که روده‌های حساس دارند، بسیار مناسب است. برای مثال، وقتی دانه گندم جوانه می‌زند، پروتئین گلوتن گندم به واحدهای پروتئینی کوچکی که خاصیت حساسیت‌زایی کمتری دارد، تبدیل می‌شود که برای افرادی که به پروتئین گندم حساسیت دارند، مناسب‌تر است.
● دانه‌هایی برای جوانه‌زدن
اغلب دانه‌ها را می‌توان به‌صورت جوانه‌زده مصرف کرد ولی باید از جوانه‌زدن دانه‌هایی که ممکن است بخش‌های سمی داشته باشند اجتناب کرد. بهترین دانه‌ها برای جوانه‌زدن عبارت‌اند از یونجه، شنبلیله، عدس، نخود، تربچه است. دانه‌هایی که کمتر برای جوانه‌زدن استفاده می‌شوند، عبارت‌اند از هویج، بروکلی، دانه خردل. برای تولید جوانه چه چیزهایی نیاز دارید:
۱) یک تنگ یک تا چهار لیتری بسته به میزان دانه‌ای که می‌خواهید جوانه تولید کنید.
۲) یک ظرف مناسب به‌عنوان پایه برای تنگ
۳) مقداری توری و یک عدد کش
۴) دانه‌هایی با قدرت جوانه‌زنی خوب.از دانه‌هایی که برای تولید در مزرعه استفاده می‌شود، استفاده نکنید.
۵) آب تازه
● روش ساده جوانه‌زدن
۱) خیس کردن. یک تا چهار قاشق دانه را در داخل یک تنگ با دهانه گشاد بریزید. با یک توری و کش دهانه آن را را ببندید. به آن آب اضافه کرده، خوب تکان داده و سپس تخلیه کنید. دوباره یک فنجان آب را روی آن ریخته و به مدت چهار تا هشت ساعت آن را خیس کنید.
۲) دانه‌ها را روزی دوبار شستشو داده و دوباره با آب سرد پر کرده و تخلیه کنید. تنگ را روی سینک و یا ظرف‌شویی وارونه کنید تا آب آن به‌طور کامل تخلیه شود.
۳) از جوانه تولید شده طی سه تا شش روز وقتی به اندازه سه تا پنج سانتی‌متر رشد کرد، لذت ببرید. جوانه‌های تولید شده را داخل ظرفی ریخته و در آن را با پلاستیک ببندید.
▪ تذکر درباره دانه‌های کوچک
دانه‌های کوچک مانند یونجه، شبدر قرمز، شبدر، تربچه، و سایر دانه‌های کوچک را تا اندازه چهار سانتی‌متر می‌توانید بزرگ کنید. یک بسته ۲۵۰ گرمی دانه یونجه می‌تواند ۴۵ فنجان جوانه و یا حتی بیشتر تولید کند. جوانه‌های عدس و نخود در طول یک تا پنج سانتی‌متر بهترین کیفیت را دارند.
● جوانه گندم
جوانه گندم حاوی ویتامین E و سوپر اکسید دسموتاز است که هر دو آنتی‌اکسیدانت مهم برای محافظت در مقابل تولید سلول‌های سرطانی هستند. این مواد برای فعالیت غدد جنسی، تامین اکسیژن برای بدن، بهبود التهاب و از بین بردن لخته مناسب هستند. به بچه‌های خود به جای شیرینی و شکلات، جوانه گندم تازه بدهید که بسیار مقوی است. جوانه گندم برای ورزشکاران بسیار مفید است.
● جوانه عدس
عدس به راحتی جوانه می‌زند. عدس را به مدت ۶ تا ۱۲ ساعت در آب خیس کنید . دانه‌ها را روزانه یک تا دو بار شستشو بدهید و زمانی که اندازه جوانه به ۵/۰ تا ۲ سانتی‌متر رسید، میل کنید. خیس کردن دانه به مدت ۱۲ ساعت و سپس جوانه‌زدن تمامی مهارکننده آمیلاز و همآگلوتینین دانه را از بین می‌برد و می‌توان جوانه را به‌صورت خام مصرف کرد.
● ویتامین‌ها و املاح جوانه عدس
جوانه عدس دارای تمامی هشت اسید آمینه ضروری مورد نیاز بدن است ولی ترکیب جوانه عدس با ذرت، گندم یا برنج کیفیت پروتئینی جوانه عدس را بهتر می‌کند.جوانه عدس همچنین دارای ویتامین A، B۲، B۳، B۵، B۱۲، B۱۵، B۱۷، C، فولیک اسید، اینوزیتول، برم، کلسیم، کلر، مس، آهن، منیزیم، مولیبدن، فسفر، پتاسیم، سلنیم، سدیم، گوگرد، روی، لینولئیک و لینولنیک و اولئیک اسید، لیگنان، همآگلوتینین، آنتی تریپسین، و پروتئین به میزان ۲۸ درصد است.
● خواص جوانه عدس
جوانه عدس مغذی بوده و خاصیت آنتی اکسیدانت، مقوی قلب، تصفیه کننده خون و کاهنده قند خون را دارد. جوانه عدس به شستشو و تحریک کلیه‌ها و سیستم غدد فوق کلیوی و به تقویت قلب و عروق و افزایش انرژی و قدرت حیاتی کمک می‌کند. میزان فیبر محلول در جوانه عدس در مقایسه با دانه عدس به میزان ۳۰۰درصد افزایش می‌یابد. فیبر محلول در آب موجود در جوانه عدس به کاهش کلسترول، فشار خون، قند خون و تنظیم میزان انسولین خون کمک می‌کند.
