سنبل آبی گل زیبایی است که با رشد سریع خود به هیولایی شیطانی در تالاب انزلی تبدیل شده و نفس گونه‌های جانوری و گیاهی تالاب را به شماره انداخته است.
دکتر علیرضا میرزاجانی، پژوهشگر پژوهشکده آبزی‌پروری آبهای داخلی با اشاره به اینکه تعداد زیادی از گونه‌های جانوری و گیاهی بیگانه و عمدتا مهاجم به‌صورت تصادفی و عمدی طی زمانهای مختلف وارد تالاب انزلی شده و تاثیرات منفی زیادی در این زیست بوم گذاشته‌اند، توضیح داد: ماهی کاراس، گیاه آزولا و میگوی ژاپنی از مشخص‌ترین گونه‌هایی به شمار می‌روند که حضور و اثراتشان در تالاب مشهود است و متاسفانه در شهریور 1394 گونه‌ای دیگر بر این مجموعه ویرانگر تالاب انزلی اضافه شد.
وی اضافه کرد: سنبل آبی در زمره گیاهان آبزی بوده که با گلهایی به رنگ آبی متمایل به بنفش و بسیار زیبا، دیده می‌شود. یکی از شش گلبرگ آن دارای یک لکه زرد است. سنبل آبی، دارای برگ های ضخیم و موم مانند است که 20 سانتی متر طول و پنج تا 15 سانتی متر پهنا دارند.
در هر هکتار از پهنه آبی حدود 500 تن از سنبل آبی تولید می‌شود
میرزاجانی با بیان اینکه دم‌برگهای تغییر شکل یافته و اسفنجی سنبل آبی می‌توانند روی سطح آب شناور بمانند، خاطرنشان کرد: این گیاه علاوه بر آن که به‌وسیله دانه تکثیر می‌شود، در شرایط مطلوب به‌وسیله ساقه‌های رونده به راحتی رشد کرده و تکثیر می‌یابد. رشد آن بسیار سریع بوده و طی 6 تا 18 روز 2 برابر می‌شوند. در هر هکتار از پهنه آبی حدود 500 تن از این گیاه تولید می‌شود.
وی تصریح کرد: از سنبل آبی به‌عنوان گیاهی تزئینی در آکواریوم‌های رو باز، حوض حیات منازل و دریاچه‌های مصنوعی داخل پارکها، در کنار گیاهان آبزی و کنار آبزی دیگر مانند نیلوفر آبی و جگن استفاده می‌شود. همچنین، از این گیاه می توان در تصفیه پساب‌های صنعتی استفاده کرد. این گیاه در واقع بومی آبهای آمازون است، اما امروزه در سراسر جهان اعم از آمریکا، افریقا، آسیا و نیوزلند گسترش یافته و در بسیاری مناطق به‌عنوان گونه مهاجم شناخته شده است. روی آبهای راکد مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری به شدت رشد می‌کند و مشکلات اقتصادی و محیط زیستی شدیدی را به‌وجود می‌آورد.
سنبل آبی فعالیت‌های توریستی را مختل می‌کند
میرزاجانی با اشاره به اینکه سنبلها در بسیاری از کشورها مانند آمریکا و استرالیا به دلیل رشد بسیار سریع، سطح وسیعی از رودخانه‌ها و باتلاقها را می‌پوشانند، گفت: در این شرایط عبور و مرور شناور‌ها غیرممکن شده و فعالیت‌های توریستی مختل می‌شود. پوشش این گیاه سبب توقف فتوسنتز و کاهش اکسیژن آب شده و زندگی آبزیانی مثل ماهیها به خطر می‌افتد. رشد آن اثر منفی روی گیاهان و جانوران بومی گذاشته و کاهش تنوع زیستی منطقه را سبب می‌شود.
وی ادامه داد: سنبل آبی همچنین سبب گسترش آفاتی مثل پشه‌ها می‌شوند. گیاه سنبل آبی نسبت به سرما حساس بوده و زمستانهای ملایم را هم تحمل نمی‌کند. در مناطق تحت تاثیر، روشهای مختلف مقابله اعمال می‌شود. روشهای مکانیکی به صورت برداشت طی 100 سال گذشته در فلوریدای آمریکا انجام شده، اما با توجه به رشد سریع این گیاه، غیر موثر و بسیار گران ارزیابی شده است. روش کنترل شیمیایی با علف‌کش‌ها که روشی موثر قلمداد شده، اما مشکلات محیط زیستی مختص خود را داراست. روشهای بیولوژیک همچون استفاده از برخی از حشرات هم رایج بوده که در کاهش گستره رشد آنها نقش مهمی داشته است. در هر حال روشهای مقابله بسیار گران خواهد بود.
توسعه سنبل آبی فاجعه‌ای جبران ناپذیر را به تالاب انزلی وارد می‌کند
میرزاجانی افزود: حضور گیاه سنبل آبی در تالاب انزلی را باید در سهل انگاری، عدم اطلاع کافی مردم و مسئولان جستجو کرد، چرا که در سالهای اخیر، به‌عنوان گیاه تزئینی در دریاچه‌های مصنوعی اطراف شهر رشت مشاهده شده بود. با توجه به عدم استراتژی مشخص مقابله با گیاهان آبزی در تالاب انزلی، توسعه آن طی سالهای آتی فاجعه‌ای جبران ناپذیر را در تالاب انزلی در پی خواهد داشت. بر این اساس قبل از هر گونه فرصت سوزی، توجه مسئولین باید به مقابله‌ای پیشگیرانه جلب شود تا با کمترین هزینه، تنها در بخشهای مشاهده شده، کنترل و جمع آوری انجام شود.
هم اکنون جمع‌آوری مکانیکی گیاه سنبل آبی در بخش‌هایی از تالاب انجام شده و پاکسازی سایر بخشهای آلوده تالاب در حال انجام است. بوته‌های گیاه مهاجم به صورت دستی از سطح تالاب و رودخانه‌ها جمع آوری شده و با قایق به نزدیکترین منطقه خشکی که از تردد اندکی هم برخوردار باشد، انتقال داده می‌شوند. از دیگر اقدامات انجام یافته، آگاه کردن عموم مردم، به ویژه ساکنان حاشیه تالاب انزلی بوده که پس از تدوین شعار محیط زیستی، با نصب پرده و بنر انجام شده است. همچنین از طریق شبکه‌های مختلف صدا و سیما و شبکه استانی باران، اطلاع رسانی عمومی در زمینه مخاطرات پیش رو در راستای کنترل گسترش گیاه مهاجم، توسط اداره کل حفاظت محیط زیست استان گیلان انجام شده است.
با وجود تلاشی که طی اوایل آبان برای جمع‌آوری دستی این گیاه در تالاب انزلی انجام شد، همه بخشهای آلوده کاملا پاکسازی نشده و لکه‌های کوچک و بزرگ متعددی در تالاب دیده می‌شوند. انتظار آن می‌رود تا مسئولین اجرایی استان، با هماهنگی با سایر ارگان‌های مسئول، تدابیر لازم را برای پاکسازی لکه‌های باقیمانده اتخاذ کنند. وجود این گیاه در تالاب تا فصل رویشی آینده(بهار) همچون سلول‌های سرطانی، سایر مناطق را آلوده کرده و معضلی عظیم را در سطح استان به‌وجود خواهد آورد.
