نکاتی که بهتر است قبل از تهیه انواع جوشانده و دمنوش بدانید!

امروزه با توجه به اهمیتی که گیاهان، به ویژه گیاهان دارویی در جامعه دارند، شاهد افزایش روز افزون مصرف کنندگان دمنوش و جوشانده های گیاهی هستیم.استفاده از گیاهان دارویی به عنوان دمنوش و جوشانده دارای قواعد خاصی است. مهم است بدانید دم کردن و جوشاندن گیاهان دو روش مختلف است و نوشیدنی تهیه شده از هر یک خاصیت و تاثیر جداگانه ای بر بدن دارد. گاهی بر اثر نا آگاهی گیاهی که نیاز به دم کردن آن است را بجوشانیم، نه تنها ممکن است خاصیت آن تغییر کند بلکه گاهی موادی از گیاه آزاد می شود که دارای عوارض ناگواری خواهد بود. در نتیجه از جوشاندن گیاهانی که به صورت فله ای عرضه و توسط افراد نا آگاه و بی تجربه برای درمان دردی پیشنهاد می شود، اجتناب کنید.

اغلب گیاهان دارای بافتی سفت و خشن هستند که بدن قادر به هضم و جذب مواد موثره آنها نیست برای همین منظور باید ابتدا آنها را خرد و از دمکرده آنها استفاده کرد که معمولاً تهیه دمکرده نیاز به زمانی طولانی حتی تا یک ساعت دارد.

در این میان سئوالاتی مطرح می شود از قبیل :

آیا مخلوط قسمت های مختلف گیاهان از قبیل دانه ، ریشه ، ساقه ، برگ و میوه گیاه که به منظور تهیه جوشانده و یا دمنوش مورد استفاده قرار میگیرد دارای اثرات مثبت و یا منفی است یا خیر؟

مطمعناً تهیه انواع دمنوش و جوشانده با استفاده از مخلوط قسمت های مختلف گیاهان به صورت آگاهانه خاصیت درمانی، اثرات تقویت کنندگی و آرام بخشی آنها را افزایش داده و از عوارض جانبی آنها می کاهد، اما باید به این نکته توجه داشت که اگر مصرف به صورت نا آگاهانه باشد از خواص دمنوش کاسته یا باعث ایجاد مسمومیت و بروز عوارض جزئی یا شدید در مصرف کننده می شود.

دمنوش فله ای بهتر است یا کیسه ای؟

همیشه این سئوال مطرح میشود و در پاسخ به این سئوال باید به این نکته اشاره کرد که معمولاً تمام گیاهانی که به صورت بسته بندی های کیسه ای عرضه می شوند به صورت خشک شده و به صورت فله ای در بیشتر عطاری ها به فروش می رسد و بیشتر نسل قدیمی ها از طرفداران پر و پا قرص آن هستند، اما پرسش این است که مصرف دمنوش به شکل کیسه ای بهتر است یا فله ای؟ برای پاسخ به این سئوال باید به دو پرسش پاسخ داد، یکی آیا مصرف کننده امکانات و زمان برای تهیه دمنوش فله ای را در اختیار دارد یا خیر ؟ اگر وقت و امکانات کافی در اختیار ندارید بهتر است تا از دمنوش کیسه ای استفاده کنید که برای تهیه و نوشیدن آن فقط یک لیوان آب جوش کافی است.

اگر وقت و امکانات کافی در اختیار دارید بهتر است از نوع فله ای استفاده کنید که هم از نظر اقتصادی به صرفه و دارای غلظت و طعم تندتری نسبت به نوع کیسه ای آن است.

اما چرا برخی دمنوش ها عطر و رنگ ندارند و به اصطلاح مزه آب می دهد؟

بعضی از گیاهان دارای اسانس و رنگ ضعیفی هستند و باید مدت زمان بیشتری دم بکشند تا اسانس آن خارج شود، ولی اگر این مدت زمان سپری شد و اثری از رنگ و خاصیت نبود به تقلبی بودن محصول مشکوک شوید. دمنوش های کیسه ای چون حاوی گیاه پودر شده است طی پنج تا ده دقیقه دم کشیده و رنگ و اسانس شان خارج می شود، اما گیاهانی که به صورت برگ، ساقه و ریشه کامل هستند باید بیشتر و گاهی تا یک ساعت دم بکشند.

آیا دمنوش ها حاوی ترکیبات مفیدی هستند و عارضه ندارند؟

در پاسخ به این سئوال باید گفت، اگرچه گیاهان دارویی منشاء طبیعی دارند و در مقایسه با داروهای شیمیایی عوارض کمتری ایجاد می‌کنند اما مصرف بی‌رویه و غیر اصولی برخی از این گیاهان می‌تواند موجب عوارض ناخواسته و حتی مسمومیت‌های شدید گردد؛ بنابراین مصرف گیاهان دارویی نیز همانند داروهای شیمیایی باید با آگاهی و پس از اطلاع از سازوکار عمل آنها باشد. به ویژه در مورد کودکان و سالمندان مصرف این گیاهان باید با احتیاط بیشتری همراه باشد.

مثال : مصرف روزانه دمنوش گاوزبان گرچه دارای خواص درمانی بیشماری است ولی برای افرادی که بیماری پرفشاری خون و ناراحتی قلبی دارند باید احتیاط بیشتری مصرف شود. در نتیجه دمنوش ها باید به میزان متعادل و در صورت بیماری با مشورت پزشک و یا کارشناسان طب سنتی مصرف شود.

آیا می توان دمنوش را به صورت دمکرده و نگهداری کرد؟

دمنوش را باید به صورت تازه آماده و نوشید، تهیه دمنوش سرد شده  بجز برای برخی گیاهان خاص توصیه نمی شود، زیرا بر اثر سرد شدن، برخی مواد مؤثر دمنوش از بین می رود و اثر نوشیدنی کم می شود. بهتر است دمنوش حداکثر ظرف یک تا دو ساعت میل شود.

آیا نگهداری از گیاهان دارویی به صورت فله ای زمان خاصی دارد؟

بی شک گیاهان دارویی حاوی ترکیبات مفیدی هستند که بر اثر گذشت زمان با اکسیژن هوا وارد فعل و انفعالات شده و از  مزیتشان کاسته می شود. بهترین زمان نگهداری انواع گیاه دارویی برای حفظ و بهره وری از مواد موثره آن بین شش ماه تا دو سال بسته به نوع و اندام گیاه مورد نظر است که باید در محیط خشک، خنک و در سایه نگهداری شود، بیش از پایان این زمان اگر چه طعم آن تغییر نمی کند و فاسد نمی شود، اما به مرور از فواید آن کاسته می شود.
چگونه می توان انواع دمنوش گیاهی را به روش صحیح تهیه کرد؟

تهیه دمنوش از قسمتهای مختلف گیاهان دارویی برای هر یک نیازمند به آداب خاصی است که به طور مثال :

دمنوش گل گاوزبان : برای تهیه دمنوش گل گاوزبان که طرفداران بسیاری دارد لازم است ابتدا مقدار 5 تا 10 گل گاوزبان را به 2 لیوان آب جوش اضافه و داخل قوری چینی و روی حرارت غیر مستقیم و در صورت استفاده از ظروف مخصوص تهیه دمنوش درب آن را بسته نگاه داشت که دمنوش ظرف مدت 5 دقیقه آماده نوشیدن خواهد بود

دمنوش چای سبز : برای تهیه این دمنوش نیز مانند بالا همان مراحل طی می شود اما با این تفاوت که باید زمان دم کشیدن را به یک تا دو دقیقه کاهش داد و این موضوع برای تهیه دمنوش انواع چای سفید نیز صادق است.

برای تهیه دمنوش از ریشه و میوه گیاهان که دارای بافتی خشک و سخت تر به نسبت برگ ها هستند بهتر است به میزان 10 تا 15 گرم را خرد کرده و در آب جوشیده شده به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در حالی که در ظرف بسته است، روی بخار ملایم قرار دهید و بعد صاف کرده میل شود البته گاهی برای استخراج مواد موثره داخل اندام گیاه زمانی بیش از زمان ذکر شده یعنی تا حتی دو ساعت لازم است.

آیا می توان گیاهان دارویی مختلف را با هم ترکیب و مصرف کرد؟

برای آنکه بتوانیم از تمامی مواد سودمند گیاه استفاده کنیم بهتر است با کسب اطلاع از اطباء و کارشناسان این رشته اقدام به ترکیب و تهیه دمنوش کنیم، در نتیجه بدون آگاهی، از مخلوط کردن چندین نوع گیاه با یکدیگر بپرهیزید. دمنوش های ترکیبی که به صورت صنعتی تولید و دارای مجوز بهداشت است، اغلب تحت نظارت مسئولان مربوط کنترل شده و قابل اعتماد است.