موضوعات جذاب هوانوردی

ميگهاي 25 عراقي در زمان جنگ با ايران نيز بارها در نبردهاي هوايي، شكار جنگنده‏هاي ايراني شدند. براي نمونه در يكي از عملياتها يك هواپيماي اف-5 متعلق به پايگاه دوم شكاري تبريز در یک داگ‏فایت به راحتي و با آتش مسلسل، ميگ 25 عراقي را در حومهء تبریز هدف قرار داد و ساقط کرد. اين اتفاق پس از آن رخ داد كه ميگهاي25 عراقي، بارها هواپيماهاي مسافربري و غيرنظامي را كه از طريق مرز تركيه عازم خارج از كشور بودند مورد تحديد قرار داده بودند و در يك مورد نيز هواپيماي حامل وزير خارجة الجزاير را كه از ديدار با مقامات ايراني به كشورش بازمي‏گشت هدف قرار دادند و باعث كشته شدن تمامي سرنشينان آن شدند. همچنین یکی از دلائلی که باعث شد شاه فقید ایران، اقدام به خرید اف-14 بکند، پرواز گاه و بی‏گاه میگهای25 اتحاد شوروی و انجام عملیات جاسوسی و عکسبرداری آنان در فضای ایران بود.

اولين نمايش عمومي

وابستة هوايي ناتو به سال 1967 و به هنگام مراسم روز نيروي هوايي در پايگاه Domodedovo در نزديكي مسكو، مبهوت يك جتگندة دو موتوره كه ميان دو جت ميگ21 پارك شده بود گشت. هيچ كدام از افسران باتجربه‏اي كه در آنجا حضور داشتند چنين جنگندة بزرگي را تا آن موقع نديده بودند، جنگنده‏اي با ابعاد عظيمي چون دو سر بال 45 فوت (14 متر)، طول 78 فوت (24 متر) و ارتفاع 20 فوت (6 متر) نمي‏توانست از ديدگان پنهان بماند. غروب همان روز، افسران عاليرتبة ناتو، اطلاعات محرمانه را گزارش نمودند. آنها هنوز نمي‏دانستند كه شوروي چه نوع هواپيمايي توليد كرده است. آنها اين هواپيما را ميگ23 با نام مستعار Foxbat ناميدند. ولي به سختي مي‏شد باور كرد كه اين ميگ23 جديد، از خانوادة معروف ميگ21 باشد.

در سالهاي بعد، فاكس‏بت بر روي تمام اروپا و آمريكا پرواز كرد بدون آنكه كسي چيزي بداند؛ اما مورد شگفت‏آور ديگر در مورد اين جنگنده، استفاده از يك نوع موشك اصلاح شده (يا موشك كروز) به جاي موتورهاي اين هواپيما بود. در يكي از روزهاي سال 1972 (برابر 1349 خورشيدي) دو فروند فاكس‏بت كه خلبانان روسي هدايت آنها را بر عهده داشتند از پايگاهي در مصر به پرواز درآمدند و با سرعت 2.5 ماخ بر فراز منطقهء شرم‏الشيخ (آن زمان در كنترل اسرائيل بود) پرواز كردند. نيروي هوايي اسرئيل با جنگنده‏های F-4E سعي كرد با آنها درگير شود، اما تصويري كه از دو فروند فاكس‏بت بر روي رادار زميني اسرائيل نقش بسته بود، بدون درنگ از صفحه ناپديد شدند.

فرماندهان ناتو به زودي متوجه شدند اين پرنده، ميگ23 نيست. در سپتامبر 1976 (شهريور 1353) آنها به طور اتفاقي به اين جنگنده دست پيدا كردند و به نكات آن از نزديك پي بردند. ويكتور بلنكو ، خلبان ناراضي روس، با جنگنده‏اش به درون دفاع هوايي ژاپن نفوذ كرد، در حالي كه تنها براي 60 ثانيه پرواز ديگر، سوخت داشت. وي ادعا كرد شكاري‏هاي روس در تعقيبش هستند. مهندسين ناتو جهت جداسازي قطعات ميگ25 (اطلاع از جزئيات فني) به سمت آن هجوم آوردند اما بسيار متعجب گشتند: قطعات اين جنگنده با دست جوشكاري شده بودند؛ به جاي استيل از نيكل استفاده شده بود. بهترين متخصصين ناتو نتوانستند بدانند در جستجوي چه هستند؛ چرا آنها نتوانستند به جزئيات درون آن دست يابند؟ زيرا در آن هنگام مسئولين خشمگين مسكو، خواستار بازگرداندن هواپيمايشان بودند. قطعات ميگ25 به صورت جداشده، در بسته‏بندي به وسيلة هواپيماي باري به مسكو بازگردانده شد. (برخي بر اين عقيده بودند كه مهندسين شوروي، به عمد بلنكو را به پناهندگي در غرب وادار ساختند تا بدين وسيله، با تكنولوژي برتر خود، غرب را بترسانند.)

میگ25 یک جنگندهء شناسایی و جاسوسی تا رهگیری موفق

به دنبال تصمیم کنگرهء ایالات متحده به تاریخ 31 جولای 1960 جهت تامین بودجه به منظور طراحی و ساخت بمب افکن مافوق صوت XB-70 Valkyrie، مقامات بلندپایه اتحاد شوروی دریافتند که فاقد یک رهگیر توانمند جهت حمله به هدفی که دارای سرعتی در حدود 3 ماخ و ارتفاع پروازی در حدود 80 هزار فوت می‏باشد، هستند. میگ-25 در پاسخ به چنین تهدیدی طراحی شد و اولین هواپیمای پیش نمونه به نام Ye-266، نخستین پروازش را به تاریخ آوریل 1965 به انجام رساند. تولید انبوه میگ25 که با کد Foxbat-A شناخته می شد، به سال 1969 آغاز گشت و میگ25 در نهایت به سال 1973 به طور رسمی وارد خدمت گردید.

بعدها آشکار شد که میگ25 با وزنی در حدود 40 تن، یک هواپیمای بسیار عالی جهت ماموریتهای شناسایی به شمار می‏رود و گونهء شناسایی- جاسوسی این هواپیما بر اساس نمونهء دوسرنشینهء جنگندهء میگ25 طراحی و ساخته شد. در مجموع، بیش از 200 نمونه از میگهای25 شناسایی، در گونه‏های مختلف، بین سالهای 1969 تا 1977 ساخته شدند که عمده‏ترین کاربر میگهای25، رژیم بعث عراق بود.

Foxbat-B

جنگندهء MiG-25RB یک جت دومنظورهء شناسایی و بمب افکن مافوق صوت ارتفاع بالا محسوب می‏شد و از روی این مدل بود که گونهء MiG-25RBS طراحی و ساخته شد که به دو مدل MiG-25RBSh و MiG-25RBV تقسیم گردید. این گونه‏های مشتق شده بر اساس میگ25 اولیه، به نام Foxbat-B شناخته می‏گشتند و در آنها سامانهء SLAR که شامل یک دوربین پرقدرت عکاسی عمودی و چهار دوربین مورب بود، اضافه می‏گردید.

Foxbat-D

اولین گونهء شناسایی با رادار میگ25 به نام MiG-25RBK معرفی گردید و در کنار آن، گونهء ویژهء شنود و ضبط اصوات رادیویی موسوم به ELINT به نام MiG-25RBF نیز عرضه شد؛ این گونه‏های میگ25 به طور عام به نام Foxbat-D شناخته می‏شدند.

در دههء 1970، چهار فروند Foxbat-B به همراه خلبانان و تکنسین‏های فنی روس، به دو کشور دوست و برادر شوروی یعنی الجزائر و ویتنام واگذار شدند؛ اما اولین صادرات رسمی میگ25 به سال 1982 اتفاق افتاد و در جریان آن، تعداد 8 فروند Foxbat-B به هند فروخته شدند. میگهای25 هندی، توسط اسکادران 106 ام مستقر در پایگاه هوایی «اوتار پرادش» (Uttar Pradesh) عملیاتی گشتند و اغلب هدف ماموریتشان، شناسايي و جاسوسي بر فراز کشور پاکستان بود؛ ضمن اینکه جنگنده‏های Foxbat-B به کشورهای عراق، سوریه و لیبی نیز فروخته شدند.

ميگ25: بازنده‏اي بزرگ در نبردهاي هوايي

جنگنده‏های MiG-25B با خلبانان و تکنیسین‏های فنی روس، از اواخر سال 1975 توسط سوریه عملیاتی شدند. به تاریخ 13 فوریه 1981، دو فروند جنگندهء شناسایی اسرائیلی RF-4E که در ارتفاع بالایی بر فراز لبنان عملیات شناسایی انجام می‏دادند، خلبانان میگهای25 سوری را به طمع انداختند تا با آنها درگیر شوند؛ اما در حالی که دو میگ25 سوری در حال صعود ارتفاع و نزدیک شدن به دو RF-4E اسرائیلی بودند، خلبانان اسرائیلی به واسطهء سیستم‏های گیرندهء پیشرفتهء موجود در هواپیمایشان، از حضور میگها آگاه گشته و به وسیلهء رهاسازی فریبنده‏های Chaff و ایجاد اغتشاش به وسیله غلافهاي ضدالکترونیک ECM، رادار میگهای25 را از کار انداختند، با اين اوضاع، بازهم خلبانان سوري سعي كردند تا جنگنده‏هاي اسرائيلي را هدف قرار دهند، اما غافل از اينكه گرفتار دام پيش‏بيني شدهء شكاري‏هاي اسرائيلي گشته‎اند، زيرا دو جنگندهء شكاري F-15A اسرائيلي با كمك راهنمايي‏هاي رادار زميني و همچنين گشت هوايي رادار پرندهءE-2C با دو موشك AIM-7F Sparrow ميگهاي25 سوريه را هدف قرار دادند. يك فروند از ميگهاي25 سوري، در آسمان هدف قرار گرفت و متلاشي شد اما ديگري آسيب ديد ولي توانست از مهلكه فرار كند اما بر طبق گزارش منابع اسرائيلي‌، اين واقعه كه به تاريخ 29 جولاي 1981 روي داده است باعث سرنگوني هر دو ميگ25 گشته است. همچنين به تاريخ 31 آگوست 1983، يك ميگ-25 سوري ديگر نيز هدف سامانهء ضدهوايي بهينه‏سازي شدهء Hawk اسرائيلي هدف قرار مي‏گيرد؛ اين خبر نيز توسط خلبان شكاري F-15A اسرائيلي حاضر در منطقه تاييد مي‏گردد.

ميگهاي25 شوروي از اواخر دههء 1970، پروازهاي شناسايي خود را در ارتفاع 65 هزار فوتي و با سرعت 2.5 ماخ بر فراز درياي مازندران آ‎غاز كردند تا بتوانند از پايگاه شكاري خاتمي در نزديكي اصفهان كه به تازگي به عنوان محل استقرار جنگنده‏هاي بسيار پيشرفتهء اف14 تامكت ايراني درنظر گرفته شده بودند، عكاسي كرده و كسب اطلاعات نمايند. با اين حال، اين عمليات روسها به يكباره متوقف گرديد، زيرا تامكتهاي ايران به واسطهء موشكهاي فونيكس ساخت هيوز، به راحتي قادر به حمله و ساقط كردن ميگهاي25 روسي بودند.

در طول جنگ ويرانگر 8 سالهء ايران و عراق، ميگهاي25 شناسايي عراق، پروازهاي شناسايي متعددي را بر فراز ايران به انجام رساندند. ليبي نيز از ميگهاي25 شناسايي خود بر فراز كشور چاد و تونس استفاده مي‏كرد؛ اين هواپيماها از فرودگاه «اوكبا بن نافي» (Okba Ben Nafi) كه توسط ايالات متحده به طور رسمي به نام پايگاه هوايي ويلوس (Wheelus) شناخته مي‎شد، انجام مي‎پذيرفتند.

وضعيت مبهم و افسانه‏اي ميگ-25 فاكس‏بت، با پرواز يك خلبان ميگ25 روسي به نام ويكتور بلنكو با هواپيمايش كه از نوع Foxbat-A بود، آشكار گرديد. اين خلبان روس، با يك فروند MiG-25P به فرودگاهي در جزيرهء هوكايدو ژاپن فرار كرد و به غرب پناهنده شد.

بررسي‏هاي نزديكي كه توسط كارشناسان آمريكايي بر روي ميگ25 مذكور انجام گرفت، نشان‏دهندهء اين بود كه اساس اين هواپيما بر استانداردهاي غربي بنا گشته است، موتورهاي آن عطش فوق‏العاده‏اي براي مصرف سوخت دارند و هواپيما داراي آويونيكي بسيار ابتدايي و دور از انتظار است. اگرچه ميگ25 به راحتي قادر بود به سرعت 3 ماخ دست يابد، اما به طور آشكاري در زمينهء انجام مانور در سرعتهاي بالا بسيار ناتوان بود و موتورهاي غول‏پيكر توربوجت R-15BD پس از چنين پرواز پرسرعتي، نياز به تعمير اساسي و يا تعويض پيدا مي‏كردند.

هرچند كه در سال 1991، هند و پاكستان، توافق‏نامهء عدم تجاوز به حريم هوايي كشورهاي يكديگر را به امضاء رسانده بودند، اما همانند ساير توافقات بين‏المللي، هنگامي كه يكي از دو طرف درخواست لغو آن را نمايد، طرف ديگر چه كاري از عهده‏اش بر مي‏آيد. به تاريخ مي 1997، آشكار گرديد كه يك فروند MiG-25RB نيروي هوايي هند، پروازي شناسايي بر فراز اسلام‏آباد و پاكستان انجام داده است. اين هواپيما با سرعتي زيرصوت و در ارتفاع حدد 65 هزار فوتي وارد آسمان پاكستان گرديد و توسط رادارهاي پاكستان نيز شناسايي نشد. سپس با عبور از قسمت عمده‏‎اي از فضاي پاكستان، اقدام به عكسبرداري از مناطق استراتژيك حومهء پايتخت نمود و بعد از آن نيز با آسودگي خاطر به پايگاهش در هند بازگشت. شايد با اين اقدام هندي‏ها، دماغ پاكستاني به خاك ماليده شده باشد، زيرا خلبان هندي به هنگام بازگشت، تصميم گرفت با روشن كردن پس‏سوز موتورهاي قدرتمند ميگ25 خود، با سرعتي فراتر از 2 ماخ پرواز نمايد و باعث شكسته شدن ديوار صوتي در اسلام‏آباد و شنيده شدن صدايي بسيار سهمگين در اين شهر شود. تعداد از جنگنده‏هاي اسکرمبل (آمادهء پرواز) F-16A پاكستان، مجهز به موشكهاي سايدوايندر، جهت رهگيري، سريعن به هوا برخاستند، اما به هيچ وجه قادر نشدند به هواپيمايي كه با سرعت بيش از 2 ماخ و در ارتفاعي بالاتر از 65 هزار فوت در حال پرواز بود، نزديك شوند.

در حالي كه ميگهاي25 روسيه از رده خارج مي‏گشتند، تعداد 15 فروند از آنها هنوز در خدمت نيروي هوايي روسيه باقي ماندند كه همگي از نوع MiG-25BSh يا Foxbat-D بودند، كه به سامانهء عكاسي پرقدرت SLAR از نوع Shampol يا Ramrod مجهز بودند.

پس از روسيه، نيروي هوايي هند نيز برآن گرديد تا ميگهاي25 خود را از رده خارج سازد. امروزه تعداد قابل توجهي از ميگهاي25 در خدمت كشورهاي عربي گوناگون نظير الجزائر، سوريه و عراق قرار دارند؛ اگرچه در شرائطي بسيار نامطلوب، تعمير و نگهداري مي‎شوند و تهيهء قطعات يدكي براي آنها با دشواري‏هاي بسياري انجام مي‏پذيرد اما كسي از تعداد عملياتي اين هواپيماها آمار دقيقي در اختيار ندارد.

در جريان جنگ دوم خليج فارس، نيروي هوايي عراق بر آن شد تا تعدادي از هواپيماهاي خود را مخفي نمايد كه جنگنده‏هاي MiG-25R نيز از آن جمله بودند؛ اين هواپيماها، زير چندين تن شن و خاك مدفون گشتند. با آشكار شدن مكان مخفي شدهء اين جنگنده‏ها، شماري از آنها در پايگاه هوايي التقدم در غرب بغداد از زير خاك بيرون آورده شدند كه پايان بسيار غم‏انگيزي براي اين هواپيماهاي افسانه‏اي به شمار مي‏رفت. البته با مساعدت نيروي هوايي ايالات متحده، شماري از اين جنگندها، زندگي تازهء خود را در موزهء نيروي هوايي ايالات متحده آغاز كرده‏اند.

مشخصات MiG-25 1- نقش هواپیما : جنگنده ی شکاری رهگیر

2- نام کشور سازنده : اتحاد جماهیر شوروی

3- نام کمپانی سازنده : میکویان گورویچ

4- سال ساخت : 1964 (ورود به خدمت:1970)

5- حداکثر سرعت : 3.2 ماخ (در ارتفاع 13 کیلومتری) و 0.85 ماخ در سطح دریا (سریعترین جنگنده ی عملیاتی جهان تا به امروز)

6- سقف پرواز : 20700 متر (با رسیدن به ارتفاع 37650 متری در زمان خودش رکورد جهانی ثبت کرده)

7- وزن : 20 تن (خالی) و 36.72 تن (حداکثر هنگام برخواست)

8- طول هواپیما : 23.82 متر

9- فاصله ی دو نوک بال : 14.02 متر

10- ارتفاع هواپیما : 6.10 متر

11- برد هواپیما : 2575 کیلومتر (خالی)

12- موتور : 2 دستگاه موتور توربو جت R-31 ساخت تومانسکی با پس سوز با کشش فوق العاده ی هرکدام 110 کیلونیوتن (کشش موتور ورسیدن به این سرعت باورنکردنی مدیون پس سوز بسیار قدرتمند موتور آر-31 است)

13- نوع رادار : رادار فاکس فایر (نام ناتو) با برد موثر 100 (در حالی که هنوز از تکنولوژی لامپ خلا استفاده می کرد) و 3 رادار هشدار دهنده ی سایرنا

14- خدمه : یک نفر

15- نرخ اوج گیری : 12480 متر در دقیقه

16- توضیحات :

با دو جفت موشک حرارتی AA-7 ایکس/AA-8 افید و هدایت شونده ی AA-6 اکرید بارگیری می شود.دارای 22 مدل گوناگون و به 10 کشور صادر شده.

بیشتر میگ 25 ها با ورود میگ 31 در شوروی بازنشسته شد.در صورتی که هم اکنون تعداد اندکی در سایر کشورها خدمت می کنند.آخرین فاکس بت از مجموع 1190 فروند در سال 1984 ساخته شد و تا سال 2004 همچنان 217 فروند در دیگر کشورها عملیاتی هستند.تنها شکار هوا به هوا فاکس بت در 17 ژانویه 1991 توسط عراق رقم خورد.MiG-25 در آن زمان یکی از پر افتخارترین(ثبت رکورد های بیشمار) و اسرارآمیز ترین ها (موتور و رادار قدرتمند) در جهان به حساب می آمد.