ایرباس آ-۳۸۰ (Airbus A380) یک هواپیمای مسافربری پهن‌پیکر، چهار موتوره و دوطبقه ساخته شرکت ایرباس است. این هواپیما بزرگترین هواپیمای مسافربری جهان است. ساخت ایرباس آ-۳۸۰ از سال ۱۹۹۶ با عنوان A3XX آغاز شد و از سال ۱۹۹۸ با عنوان کنونی شناسانده شد.[۱] نخستین بار در ۲۷ آوریل ۲۰۰۵ به صورت آزمایشی از تولوز فرانسه به پرواز در آمد و دو سال بعد در ۲۵ اکتبر ۲۰۰۷ نخستین پرواز تجاری آن برای شرکت هواپیمایی سنگاپور انجام شد. این پرواز از سنگاپور به مقصد سیدنی انجام شد.
ایرباس آ-۳۸۰ توانایی جابجایی تعداد زیادی مسافر دارد و کاربرد آن در سفرهای بین‌المللی و مسافت‌های طولانی است. تعداد صندلی آن در مدل استاندارد با سه کلاس مسافربری بالغ بر ۵۲۵ نفر است. در مدل‌هایی که تنها دارای یک کلاس اقتصادی هستند، این ظرفیت تا ۸۵۳ نفر قابل گسترش است.علیرغم ابعاد عظیم این هواپیما، A380 بر اساس ابعاد عرف و مقبول و استوانهای شکل همانند بوئینگ747 ساخته شده و بدنهء آن، تنها اندکی از Boeing 747 عریضتر است. در نمای ظاهری، A380 دارای بالهایی است که در قسمت پائین بدنه نصب شدهاند (Low-Mounted) و اندکی متمایل به عقب هستند و چهار نقطه برای اتصال موتور در آنها پیشبینی شده است. قسمت ارابهء فرود هواپیما، مشتمل بر 22 عدد چرخ است که نحوهء جاگذاری آنها، مشابه چرخهای بوئینگ747 و 777 است. این نوع طراحی در قسمت ارابهء فرود، با اغلب باندهای فرود در فرودگاههای معظم، سازگاری دارد. با این حال، مساحت عظیم بالهای هواپیما، این نیاز را در اغلب فرودگاههای بزرگ پدید میآورد که عرض باندهای خود را افزایش دهند تا دو هواپیمای A380 در کنار هم بتوانند عبور نمایند.
تاریخچه
مراسم معرفی نخستین نمونه هواپیمای ایرباس آ-۳۸۰
پس از گذشت بیش از ۲۰ سال از ورود هواپیمای موفق بوئینگ ۷۴۷ به خدمت، نیاز به ساخت هواپیمایی جدیدتر و به‌روزتر احساس می‌شد که از پیشرفت‌های عمده در فن‌آوری طراحی، مواد و روش‌های جدید ساخت استفاده نماید. در اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی، شرکتهای هواپیماسازی ارباس با طرح A3XX و بوئینگ با طرح 747X و مکدانل داگلاس با طرح MD-12 فعالیت خود را برای ورود به این بازار آغاز کردند. طرح MD-12 پس از مدتی به علت شکست در بازاریابی توسط مکدانل داگلاس کنار گذاشته شد و پس از خریده شدن این شرکت توسط بوئینگ در سال ۱۹۹۷، عملاً مکدانل داگلاس از دور رقابت‌ها خارج شد.
هدف شرکت ارباس برای پروژه A3XX در ابتدا تولید هواپیمای غول‌پیکر جدیدی بود که هزینهٔ عملیاتی‌اش ۱۵٪ از هزینه‌های عملیاتی بوئینگ ۷۴۷ مدل ۴۰۰ کمتر باشد. در همین حال طرح 747X شرکت بوئینگ برای رقابت با ارباس عبارت بود از اعمال تغییراتی بر روی هواپیمای ۷۴۷ مدل ۴۰۰ که منجر به افزایش ظرفیت مسافر و کاهش هزینه‌های عملیاتی گردد. بنای طرح بر این بود که برای کاهش هزینه‌های پژوهش و طراحی از بالهای موجود ۷۴۷ و کابین خلبان و طراحی داخلی هواپیمای ۷۷۷ استفاده شود. برنامه بوئینگ برای پیشبرد طرح 747X با موفقیت چندانی همراه نبود؛ اختلاف طرح جدید بوئینگ با سلف خود به اندازه‌ای نبود که شرکتهای هواپیمایی را به سرمایه‌گذاری روی آن ترغیب نماید. به این ترتیب بوئینگ در سال ۲۰۰۱ پروندهٔ طرح 747X را برای همیشه بست و فعالیت‌های شرکت را بر روی دو طرح متمرکز کرد: بهینه‌سازی ۷۴۷ مدل ۴۰۰ و همچنین پژوهش روی ساخت هواپیماهای کوچکتر با بُرد بلند که نهایتا به ساخت هواپیمای ۷۸۷ منجر شد.
بحران مالی جنوب شرق آسیا در اواخر دهه ۱۹۹۰، شرکت ارباس را وادار کرد که طرح A3XX را به نحوی تغییر دهد که هزینه‌های عملیاتی آن تا ۲۰٪ کمتر از هزینه‌های عملیاتی هواپیمای ۷۴۷ مدل ۴۰۰ باشد تا شرکتهای هواپیمایی را تشویق کند که برای صرفه‌جویی در هزینه‌های جاری از طرح ارباس پشتیبانی کنند. طرح نهایی ارباس منجر به تولد نخستین هواپیمای مسافربری کاملاً دو طبقه شد. این هواپیما همچنین از مزایایی چون کاهش قابل ملاحظه مصرف سوخت، استفاده از فن‌آوری‌های جدید در ساخت مواد، پیشرانه‌های مدرن و کاهش هزینه‌های نگهداری نسبت به هر صندلی برخوردار است.
طرح A3XX در نهایت به آ-۳۸۰ تغییر نام داد. آ-۳۸۰ که بزرگترین هواپیمای مسافربری جهان است، با گنجایش ۵۵۵ صندلی و با بردی معادل هشت هزار ناتیکال مایل بدون توقف، برای نخستین بار در آوریل ۲۰۰۵ به پرواز در آمد. این هواپیما در سال ۲۰۰۲ وارد مرحله تولید گشته و تولید اولین نمونه تجاری این هواپیما از ماه مه سال ۲۰۰۴ آغاز شد. اولین پرواز این هواپیما نیز چندی بعد با موفقیت با موتورهای رولزرویس انجام پذیرفت و از اواخر سال ۲۰۰۷ وارد خدمت ناوگان هوایی شرکت هواپیمایی سنگاپور و سایر شرکتهای سفارش دهنده شد. اولین پرواز A380-800 به تاریخ 27 آوریل 2005 A380-800F مطابق برنامه قرار است اوائل 2007 پرواز کند.
ورود به خدمت A380-800 مطابق برنامه در اواخر سال 2007 وارد خدمت خواهد شد. (برای سنگاپور ایرلاینز) A380-800F مطابق برنامه برای سال 2010 آماده خواهد شد. (برای فدرال اکسپرس)
خدمه دو نفر: یک خلبان و یک کمک خلبان.
تعداد مسافران A380-800 حداقل 555 نفر در سه کلاس یا 840 نفر در یک کلاس.
قیمت تخمینی 296 تا 316 میلیون دلار (برای سال 2006)
ابعاد A380-800 طول: 238.67 فوت = 72.75 متر فاصله دو سر بالها: 261.83 فوت = 79.80 متر ارتفاع: 79 فوت = 24.08 متر سطح بالها: 9095.5 فوت مربع = 845 متر مربع
اوزان وزن خالی برای A380-800 مساوی با 610680 پوند = 277000 کیلوگرم وزن خالی برای A380-800F مساوی با 555565 پوند = 252000 کیلوگرم وزن عادی برای برخاستن: نامعلوم
حداکثر وزن برای برخاستن در A300-800 معادل 1234590 پوند = 560 هزار کیلوگرم در A300-800F معادل 1300725 پوند = 590 هزار کیلوگرم
حجم مخازن سوخت داخلی در هر دو مدل 800 و 800F معادل 575185 پوند = 260900 کیلوگرم
حداکثر وزن قابل بارگذاری در A300-800 معادل 185190 پوند = 84 هزار کیلوگرم در A300-800F معادل 330695 پوند = 150 هزار کیلوگرم
پیشرانه در مدل A380-800 چهار موتور توربوفن RB-967 ساخت رولزرویس
پیشرانه در مدل A380-800F یا چهار موتور توربوفن RB-975 ساخت رولزرویس یا چهار موتور توربوفن GP-7275
کشش موتور RB967 معادل 272 هزار پوند = 1210 کیلونیوتن موتور GP-7267 معادل 326 هزار پوند = 1450 کیلونیوتن موتور RB-975 معادل 299435 پوند = 1332 کیلونیوتن
کارایی حداکثر سرعت در ارتفاع 35 هزار فوتی = 595 مایل بر ساعت = 955 کیلومتر بر ساعت = 0.89 ماخ حداکثر سرعت در سطح دریا = 390 مایل بر ساعت = 63- کیلومتر بر ساعت سرعت کروز (پرواز با سرعت ثابت) در ارتفاع 35 هزار فوتی = 560 مایل بر ساعت = 900 کیلومتر بر ساعت = 0.85 ماخ
نرخ اوج گیری: نامعلوم
سقف پرواز خدمتی: 13100 متر = 42980 فوت
برد پروازی در A380-800 معادل 8000 ناتیکال مایل = 14815 کیلومتر در A380-800F معادل 5600 ناتیکال مایل = 10370 کیلومتر
حد تحمل فشار ثقل (g Limit) : نامعلوم
انواع شناخته شده
A380-700 نمونهء اولیهای که با نام A3XX-50 یا A3XX-50R شناخته می‌شد و برای برد پروازی بیشتر ولی با تعداد مسافر 481 نفر پیشنهاد شده بود.
A300-800 نمونهء اولیهای که پیشتر A3XX-100 شناخته می‌شد و اولین مدل ساخته شده بر اساس حمل تعداد 555 مسافر است.
A380-800C7 نمونهای که بر اساس حمل مسافر و بار بر اساس مدل A380-800 پیشنهاد شد و دارای 7 سکوی حمل بار بود.
A380-800C11 نمونهای که بر اساس حمل ترکیبی از مسافر و بار پیشنهاد شد و دارای 11 سکوی حمل بار بود.
A380-800F مدلی که در ابتدا به نام A3XX-100F شناخته می‌شد و بر اساس مدل A380-800 برای حمل بار در نظر گرفته شده بود و دارای 25 سکو در طبقهء فوقانی، 33 سکو در طبقهء اصلی و 13 سکوی حمل بار در طبقهء زیرین بود.
A380-800R مدلی بر اساس A380-800 ولی با برد پروازی بیشتر و دارای ظرفیت حمل 555 مسافر.
A380-800S مدلی بر اساس A380-800 ولی با برد پروازی کاهش یافته.
A380-900 در ابتدا با نام A3XX-200 شناخته می‌شد و دارای بدنهای کشیدهتر برای حمل 656 مسافر است.
A380-900S مدلی بر اساس A380-900 ولی با برد پروازی کمتر.
پیشرانه‌های ایرباس آ-۳۸۰
موتور جت ایرباس آ-۳۸۰ ساخت شرکت رولزرویس
این هواپیما توسط چهار دستگاه موتور جت نیرودهی می‌شود که هر یک حداکثر ۷۰٬۰۰۰ پوند نیرو تولید می‌کنند. بسته به نوع سفارش، این هواپیما به موتورهای بریتانیایی رولزرویس (Rolls-Royce Trent 900) یا موتورهای آمریکایی ساخت شرکتهای جنرال الکتریک و پرات اند ویتنی (Engine Alliance GP7000) مجهز می‌شوند. به وسیله این موتورها، عملیات برخاست می‌تواند در باندی تقریباً به طول ۳ کیلومتر در سطح دریا در دمای ۱۵ درجه بالای صفر با حداکثر وزن انجام پذیرد. هر یک از این موتورها در مقاسیه با موتورهای هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ حدود ۷٬۰۰۰ پوند بیشتر قدرت دارند، که البته با توجه به وزن بیشتر هواپیمای ایرباس آ-۳۸۰ که به مراتب از جامبوجت بالاتر است چنین مسئله‌ای طبیعی جلوه می‌کند.
1- ترنت 900 - [ Trent 900 ]
ایرباس های 380 اولیه از موتور های غول پیکر ترنت 900 (Trent 900) محصول کمپانی روزلز رویس استفاده میکردند.
ترنت 900 نسل چهارم خانواده موفق ترنت محسوب می شود و از همان ساختار 3 محوره ترنت بهره می برد.
ساخت این موتور در مارس 2003 شروع شد و در می 2004 وارد مرحله تست شد و چند ماه بعد در اکتبر همان سال گواهینامه های مربوط را دریافت کرد. این موتور در اوائل سال 2005 اولین تست های پروازی را روی ایرباس 380 انجام دادند.
رولز رویس می گوید که ترنت 900 بسیار کم صدا است و از نظر میزان تولید آلودگی ، دوست طبیعت محسوب می شود
طول این موتور 448 سانتیمتر ( 4.48 متر) است و قطر فن آن 290 سانتیمتر ( 2.9 متر) است.
وزن ترنت 900 حدود 6436 کیلوگرم است.
قسمت های مخلتف موتور به ترتیب
1- فن
2- کمپرسور فشار متوسط 8 مرحله ای
3- کمپرسور فشار بالای 6 مرحله ای
4- احتراق
5- توربین فشار پایین تک مرحله ای
6- توربین فشار متوسط تک مرحله ای
7- توربین فشار پایین 5 مرحله تی
مشخصات فنی :
Thrust 70,000-76,500lb (Certified up to 80,000lb)
Bypass ratio 8.7-8.5
Inlet mass flow 2655-2745lb/sec
Fan diameter 116in
Length 179in
Stages Fan, 8 IPC, 6 HPC, 1 HPT, 1 IPT, 5 LPT
چند نکته کوتاه و جالب در مورد ترنت 900
1- هنگام برخاستن از روی باند ، 4 موتور ایرباس 380 نیرویی معادل نیروی 3500 اتوموبیل تولید می کنند!
2- فن ترنت 900 با تیغه های تیتانیومیش در هر ثانیه 1.25 تن هوا را به داخل موتور می کشد! در همین حال ، سرعت بادی که از نازل ( Nozzle ) انتهای موتور خارج می شود نزدیک به 1000 مایل ( 1600 کیلومتر) سرعت دارد!
3- دما در هسته داخلی ترنت 900 معادل نصف دمای سطح خورشید است!
4- هوا در داخل این موتور تا 50 برابر میزان نرمال ( سطح دریا) فشرده تر می شود.
5- تیغه ها در سیستم فشار بالای این موتور 12500 دور در دقیقه می چرخند.
6- سرعت فن نیز حدود 3000 دور در دقیقه است.
7- ترنت 900 حدودا از 20000 قطعه مجزا تشکیل شده است.
کابین خلبان
کابین خلبان شیشه‌ای در هواپیمای ایرباس آ-۳۸۰
هواپیمای آ-۳۸۰ دارای کابین خلبان شیشه‌ای و مشابه سایر مدلهای ایرباس است. اندازه صفحه‌های نمایشگر اطلاعات بین ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر ( ۶ تا ۸ اینچ) است. ابزارهای ناوبری تمام اوتوماتیک هستند. کابین خلبان ایرباس آ-۳۸۰ دارای دوربین نمایش هواپیما از بیرون٫ صفحه کلید و دارای سیستم پیشرفته ناوبری و جهت‌یابی است.
تصویر بالا، کاکپیت ایرباس آ380 که جلوی خلبان یک کیبورد کامل را مشاهده می کنید
این هواپیما به قدری پیشرفته است که فعالان عرصه ی اویونیک خود هواپیما را یک کامپیوتر بزرگ می دانند، چون هر بخش هواپیما توسط کامپیوتری مجزا و مجموعه ی کامپیوتر ها توسط چند کامپیوتر دیگر که مجموعا" حکم ابر کامپیوتر را دارند، کنترل می شود!
یکی از مشخصه های کامپیوتر این هواپیما، تعلیم پذیری آن است که با توجه به بهای گزاف آن، درواقع دور از انتظار نبوده است. به عبارت ساده، تیم پروازی می توانند IF های جدید نیز برای هواپیما ایجاد کنند، ویا IF های قدیمی را تصحیح نمایند.
نکته ی مهم دیگر در این هواپیما که خیلی هم ترسناک است، این است که Fly by wire تبدیل به Wireless شده است، یعنی اکثر ارتباطات فرامین پروازی این هواپیما به صورت Wireless (بی سیم )است.
اتاق تنظیم فرامین ایراباس آ380 است که در زیر اتاق خلبان قرار داده شده است.
فرودافزار
ارابه فرود مرکزی هواپیمای ایرباس آ-۳۸۰
ارابه‌های فرود این هواپیما شامل ۲۲ چرخ و ساخت شرکت گودریچ است که شامل دو پایه زیر بال هر یک با ۴ چرخ، دو پایه مرکزی زیر بدنه هر بک با ۶ چرخ، و دو چرخ دماغه هواپیما است. این هواپیما می‌تواند دور ۱۸۰ درجه‌ای را در مسافتی به طول ۵۶٫۵ متر انجام دهد، که ۳٫۵ متر از ۶۰ متر استاندارد ابعاد فرودگاهها کمتر است. بالاترین سرعت عملیاتی هواپیمای ایرباس آ-۳۸۰ حدود ۱۰۶۲ کیلومتر بر ساعت و برد آن هشت هزار مایل دریایی یا پانزده هزار کیلومتر با بیشترین تعداد مسافر است. زمان بارگیری کامل در فرودگاه یا پایانه هوایی مرکزی شامل پیاده کردن مسافران، تمیز کردن محیط داخلی هواپیما، سرویس‌های دیگر و سوار کردن مسافران برای پرواز بعدی حداقل ۹۰ دقیقه به طول می‌انجامد.
مشخصات
فاصله نوک دو بال: ۷۹٫۶۵ متر
طول: ۷۲٫۷۵ متر
ارتفاع: ۲۴٫۰۸ متر
ظرفیت مسافر: ۵۲۵ نفر در ۳ کلاس ٫ ۶۴۴ نفر در دو کلاس ٫ ۸۵۳ نفر در یک کلاس
بیشینه سرعت: ۰٫۸۹ ماخ (۱۰۶۱٫۹ کیلومتر بر ساعت)
بُرد پرواز: ۱۴٬۸۱۵ کیلومتر
میزان مصرف سوخت : ۳۱۰٬۰۰۰ لیتر
مدل‌ها
چیدمان صندلی‌ها در هر دو طبقه
A380-700 بدنه کوتاه.
A380-800 مدل پایه برای حمل مسافر در سه کلاس.
A380-800F مدل ترابری با توان حمل ۱۵۰ تن بار.
A380-900 بدنه طولانی برای حمل مسافران بیشتر.
دانستنی‌ها
هواپیمای ایرباس آ-۳۸۰ از نظر حجم هواپیما و نیز ظرفیت مسافر، بزرگترین هواپیمای مسافربری جهان به حساب می‌آید.
این هواپیما بصورت غیر رسمی به سوپر جامبو شهرت یافته‌است.
مقایسهء Boeing 747 و A380
اغلب فرودگاهها، میبایست دالانهای عبور مسافرین و بارها را افزایش دهند تا بتوانند تعداد عظیم مسافران A380 و بار و بندیل آنها را جابهجا نمایند. بنابراین، تعداد قابل توجهی از فرودگاههای مهم جهان، میبایست میلیونها دلار سرمایه‌گذاری در جهت این بهبودسازیها تا قبل از ورود به خدمت رسمی A380 به انجام رسانند. اما مشکلات تامین بودجه جهت انجام این بهینهسازیها در برخی فرودگاهها، یک مشکل بسیار جدی برای کاربران A380 پدید خواهد آورد.
قسمت درونی A380 دارای یک پیکربندی معمول جهت صندلیهای مسافران است. دو طبقهء بالایی جهت مسافران و طبقهء زیرین، جهت جاگذاری اسباب و اثاثیه درنظر گرفته شده است. در این هواپیما همچنین مکانهایی خاصی برای استراحت، خواب، خرید و تفریح پیشبینی شده است؛ هرچند بعید به نظر میرسد که شرکتهای هوایی، به دلائل اقتصادی، وجود چنین مکانهایی را قبول نمایند.
کابین و قسمتهای کنترل پرواز A380 شباهت زیادی به مدلهای A330 و A340 دارد، بنابراین خلبانان مدلهای قبلی ایرباس، با اندکی آموزش، به راحتی میتوانند به درون کابین هواپیمای جدید ایرباس قدم گذارند. از این گذشته، کابین هدایت هواپیما، در مکانی بین طبقهء فوقانی و طبقهء اصلی واقع شده است و در ارتفاعی قرار گرفته است که برای خلبانان، قابل قیاس با هواپیماهای کوچکتر است.
تاریخ‌های مهم
نخستین پرواز آزمایشی: ۲۷ آوریل ۲۰۰۵ از تولوز، فرانسه
نخستین پرواز تجاری: ۲۵ اکتبر ۲۰۰۷ از سنگاپور به مقصد سیدنی، شرکت هواپیمایی سنگاپور
نخستین پرواز تجاری به اروپا: ۱۸ مارس ۲۰۰۸، از سنگاپور به مقصد فرودگاه هیثرو در لندن، شرکت هواپیمایی سنگاپور
