عکس: کودک ایرانی در گذر تاریخ

فرارو: نمایشگاه عکس «کودک ایرانی در گذر تاریخ (دوره‌های قاجار و پهلوی)» با به تصویر کشیدن ۱۲۰ قطعه عکس در کتابخانه حسینیه ارشاد افتتاح شد.



نمایشگاه «کودک ایرانی در گذر تاریخ» 30 مهر سال 93 به همت شورای کتاب کودک و با استفاده از گنجینه غنی مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران در کتابخانه حسینیه ارشاد، افتتاح شد.



این نمایشگاه در تلاش است با گذر از هزار توی تاریخ، بخشی از این زندگی اجتماعی را در معرض دید قرار دهد، همچنین «کودک ایرانی در گذر تاریخ (دوره‌های قاجار و پهلوی)» دارای حدود 120 قطعه عکس تاریخی از دوره‌های قاجار و پهلوی بوده و آینه‌ای از زیست کودکان اقوام و طبقات مختلف در گستره مرزهای جغرافیایی ایران، است. کودکان تهیدست،‌کودکان توانمند،‌کودکانی با نیازهای ویژه،‌کودکان کار، مشاغل گوناگونی که کودکان به آن مشغول بوده‌اند، اسباب‌بازی‌های کودکان، ‌مدارس مخصوص کودکان، نظام سلامت کودکان، از جمله موضوع‌هایی هستند که در عکس‌های این مجموعه می‌توان ردپایی از آنها یافت.



بر اساس این گزارش، ورود عکاسی و رواج آن در ایران، ‌در پایان سده نوزدهم میلادی، به لحاظ زمانی بسیار نزدیک به ثبت نخستین عکس‌ها در اروپا است. دوربین عکاسی و شیشه‌های ثبت عکس در قالب هدایایی به دست شاهان ایران رسید و آنان نیز غالباً نگاه مثبتی به آن داشتند.



با گسترش مناسبات خارجی در دوره قاجار و ورود بیشتر اروپاییان به ایران، رفته‌رفته گرایش به عکاسی و ثبت زندگی مردم در میان طبقات درباری و متمول گسترش بیشتری یافت.



از میان چهره‌های سرشناس دربار قاجار، خصوصاً از دوره ناصری به بعد، می‌توان افراد علاقه‌مندی را شناسایی کرد که به شکلی فراگیر به عکاسی پرداخته‌اند و وجوه مختلف زندگی آن دوره را به تصویر کشیده‌اند. پس از شکوفایی عکاسی در دوره ناصری و ایفای نقش در رویدادهای اجتماعی بزرگی مانند انقلاب مشروطه، عکاسی به تدریج وارد زندگی اجتماعی طبقات گوناگون مردم شد و عکاس خانه‌هایی در گوشه و کنار شهرها افتتاح شد.



در دوره پهلوی اول و دوم و با رواج دوربین‌های شخصی و همچنین ارزانی نسبی عکاسی، امکان ثبت لحظه‌های زندگی بیشتر در دسترس مردمان عادی قرار گرفت و عکاسی رنگ و بوی دیگری یافت.



بر مبنای این گزارش، عکس‌های به جا مانده از دوره‌های قاجار و پهلوی، چه آنها که توسط درباریان و عکاسان حرفه‌ای‌تر گرفته شده و چه آنها که از سوی مردم کوچه و بازار ثبت شده‌اند، منابعی غنی و منحصر به فرد برای مطالعه اوضاع و احوال اجتماعی ایران و بررسی تغییرات فرهنگی و ساختاری ایران معاصر هستند.



 در این میان، کودکان نیز، گاه در مقام چهره‌های اصلی و گاه در حاشیه تصویر، به قاب دوربین راه یافته‌اند و سوژه عکاسان بوده‌اند. چنین عکس‌هایی از مهم‌ترین و دست‌نخورده‌ترین منابع برای مطالعه سیر تحول مفهوم کودکی در ایران معاصر هستند. در عکس‌های به جا مانده از سفرنامه‌ها، آلبوم‌ها و مجموعه‌های شخصی، شاهد تاریخ تصویری حیرت‌انگیزی از زندگی کودک ایرانی هستیم.



تاریخی که نشان می‌دهد چگونه کودک از موجودی وابسته و گاه تزیینی به تدریج هویت یافته و به عنوان موجودی فعال و دارای حقوق ایفای نقش کرده است.