نوشیدنی‌های خنك در فصل تابستان
تعرق زیاد در فصل گرما سبب می‌شود كه توصیه‌هایی برای نوشیدن مایعات و خصوصا آب در این فصل بیشتر از سایر فصل‌ها باشد. آب و دوغ كم نمك از نوشیدنی‌های مناسب فصل گرماست و همچنین نوشیدن چای كمرنگ، آب میوه طبیعی تهیه شده در منزل، ماءالشعیر، دوغ‌های خانگی بدون گاز و حتی آب گوجه‌فرنگی برای رفع عطش در فصل گرما مؤثر است.
كودكان و نوجوانان به علت تحرك و فعالیت جسمانی زیاد و متعاقب آن تعریق بالا نیاز به مایعات بیشتری دارند وجود یك بطری آب آشامیدنی سالم برای كودكان و نوجوانان الزامی است. چنانچه مایعات مورد نیاز بدن كودكان و نوجوانان حین فعالیت جسمانی تامین نشود مستعد گرمازدگی و تظاهر علائمی مثل بیحالی و كمبود آب هستند.
افراد بالای 55 و 60 سال دیرتر از زمان واقعی كه بدنشان به آب نیاز دارد احساس تشنگی می‌كنند و رغبت زیادی به مصرف آب و مایعات از خودشان نشان نمی‌دهند، بنابراین سالمندان بایستی برای جلوگیری از بروز گرمازدگی روزانه حداقل به میزان 8 تا 10 لیوان آب سالم یا مایعاتی مثل دوغ كم‌نمك، چای كمرنگ و آب میوه طبیعی استفاده كنند.
زنان باردار و شیرده هم روزانه به میزان 8 تا 10 لیوان آب سالم برای افزایش سوخت و ساز بدن خود نیاز دارند، هر چند نوشیدن عرقیات یا دم كرده‌های گیاهی سودمند است، اما بهترین نوشیدنی آب ساده است. ماءالشعیر هم نوشیدنی مناسبی برای نوجوانان است، اما مصرف زیاد شربت به علت میزان قند بالا توصیه نمی‌شود.
به گفته پزشكان شیر علاوه بر رفع تشنگی در تامین املاح و ویتامین‌های مورد نیاز بدن مؤثر است، بنابراین نوشیدن روزانه حداقل 2 تا 3 لیوان شیر برای نوجوانان، جوانان، كودكان، مادران باردار و شیرده و سالمندان توصیه می‌شود.
كارشناسان تغذیه هم توصیه می‌كنند كه معجون شیر و ماست تركیب مناسبی برای كسانی است كه تمایلی به مصرف بالای شیر ندارند. این تركیب غنی از كلسیم است. آب هندوانه، آب هویج و حتی آب گوجه‌فرنگی تهیه شده در منزل به علت میزان قند پایین برای رفع عطش مناسب است.
بهترین‌ها و بدترین‌ها
دكتر پریسا ترابی، رئیس اداره بهبود تغذیه وزارت بهداشت، آب را بهترین نوشیدنی در فصل گرما می‌داند و می‌گوید: چای رقیق، دوغ كم‌نمك، شربت كم‌شیرین در مراحل بعدی برای رفع عطش در هوای گرم توصیه می‌شود.
رئیس اداره بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با بیان این‌كه سالمندان دیرتر متوجه كم‌آبی و حس تشنگی می‌شوند، اظهار كرد: از این‌رو، افراد سالخورده ملزم به نوشیدن روزانه 8 تا 10 لیوان آب هستند كه به مراتب مناسب‌تر از چای، دوغ، نوشابه‌های گازدار و شربت است.
وی با تاكید به سالمندان برای به همراه داشتن یك بطری آب سالم در خارج از منزل ادامه می‌دهد: باید توجه داشت كه نوزادان و شیرخواران را هم نباید در اوج گرما (ساعت 10 تا 16) از منزل خارج كنند و در تغذیه انحصاری شیرخوار تا 6 ماهگی حتی در شرایط آب و هوایی گرم نیاز به خوراندن آب و سایر مایعات نیست؛ اما پس از 6 ماهگی در كنار تغذیه كمكی و شیر مادر نوشیدن آب و مایعات به شیرخوار توصیه می‌شود.
رئیس اداره بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، آب را ارجح‌تر از آبمیوه‌های صنعتی با افزودنی‌ها می‌داند و می‌گوید: درعین‌حال، در صورت مواجهه با كم‌آبی و عدم دسترسی به آب سالم آشامیدنی نوشیدن هر مایع اعم از چای رقیق، دوغ كم‌نمك، شربت كم‌شیرین توصیه می‌شود.
دكتر ترابی نوشابه‌های گازدار را بدترین نوشیدنی‌ها به لحاظ ایجاد سوء‌هاضمه و مشكلات گوارشی اعلام می‌كند: انواع دلسترها و ماءالشعیر كه فاقد مواد افزودنی و طعم‌دهنده شیمیایی باشند نوشیدنی مناسبی در تامین مایعات از دست رفته بدن به شمار می‌رود.
دوغ، پیشگیری‌كننده از بیماری‌ها
یك متخصص بیماری‌های عفونی می‌گوید اسهال، مسمومیت‌های غذایی، تب و عفونت‌های روده‌ای از بیماری‌های شایع در فصل تابستان است. دكتر مینا آصف‌زاده ادامه می‌دهد: با گرم شدن هوا در فصل تابستان، احتمال مسمومیت‌های غذایی به واسطه مصرف گوشت‌های آلوده بیشتر می‌شود.
دكتر آصف‌زاده شایع‌ترین بیماری در بین مراجعان را اسهال خونی اعلام و اظهار می‌كند: عدم مراجعه به پزشك و كم‌آبی ناشی از این بیماری گاهی منجر به از دست دادن كلیه بیمار و حتی مرگ می‌شود. وی با تاكید بر استفاده از مواد غذایی سالم خاطرنشان می‌كند: بهترین نوشیدنی برای این فصل دوغ است چون هم عاری از باكتری بوده و هم پیشگیری‌كننده از بیماری‌های این فصل است.
شرایط بوجود آمدن گرمازدگی
گرمازدگی به حالتی اطلاق می‌شود كه درجه حرارت بدن از 5/40 درجه سانتی‌گراد بالاتر رود بدون این كه مركز تنظیم حرارت بدن در بالا رفتن این درجه دخالت داشته باشد. به عبارت دیگر مركز تنظیم حرارت از یك طرف در ذخیره حرارت تولید شده در بدن و از طرف دیگر در دفع آن از طریق هدایت سیستم عصبی و هورمونی در بدن دخالت دارد. زمانی كه ذخیره حرارت در بدن زیاد باشد و دفع آن به دلیل بالا بودن درجه حرارت محیط ممكن نباشد، درجه حرارت مركزی بدن از حد طبیعی بالاتر خواهد رفت در حالی كه مركز تنظیم حرارت در هیپوتالاموس مغز نتواند آن را كنترل كند.
اگر كسی در هوای گرم قرار بگیرد به نحوی كه دمای محیط بیشتر از دمای مركزی بدن باشد و دفع حتی‌الامكان دمای مازاد به محیط ممكن نباشد بتدریج دمای بدن بالا رفته به حدی كه علائم گرمازدگی در آن بروز می‌كند. علائم فرد گرمازده بسته به شدت گرمازدگی، ضعف، بیحالی، سرگیجه، تهوع، بالا رفتن تپش قلب و تنفس بی‌وقفه است.
در روزهای گرم به افراد دارای بیماری‌های قلبی ــ عروقی، مغزی ــ عصبی،سابقه تشنج بخصوص بیماران دیابتی و كلیوی و دوقطب سنین یعنی كودكان كم سن و سال و افراد با سن بالا توصیه می‌شود بیشتر مراقب باشند و سعی كنند در ساعات خنك مثل صبح زود یا بعد از غروب آفتاب و شب‌ها از منزل بیرون روند.
همچنین این افراد سعی كنند در مقابل نورمستقیم آفتاب قرار نگیرند، از لباس‌های روشن كه مانع جذب نور آفتاب و حرارت می‌شوند و لباس‌های نخی كه امكان تبادل حرارتی بیشتری بین محیط و بدن ممكن می‌سازد، مایعات فراوان بخصوص آب و مایعاتی كه كمتر حاوی مواد قندی هستند استفاده كنند و در ساعات گرم با هر وسیله ممكن خود را خنك نگه دارند.
در صورتی كه افراد مجبورند در ساعات گرم روز تردد داشته باشند از كلاه‌‌های حصیری، چتر یا پارچه سفید استفاده كنند و زیر سایه راه بروند. در صورتی كه كسی گرمازده شد باید به اولین مركز بهداشتی ــ درمانی مراجعه كرده و در صورتی كه امكان دسترسی ممكن نباشد، بیمار باید زیر سایه و در محل خنك برده شود و با آب خنك یا سرد بدن او را خنك كنند؛ در ضمن هیچ نوشیدنی جز آب خنك برای فرد گرمازده مناسب‌تر نیست.
