نجات يك زندگی، اهداي سلول، اهداي زندگي:
سالانه هزاران نفر دچار بيماريهاي كشنده‌اي مثل سرطان خون میشوند كه براي تعداد زيادي از اين بيماران تنها درمان نجات بخش پيوند سلولهاي بنيادي ميباشد پيوند سلولهاي بنيادي از فرد دهنده سالم و سازگار صورت ميپذيرد ولي تنها 30% بيماران در ميان بستگان خود دهنده پيدا ميكنند و براي بقيه تنها شانس براي زنده ماندن دريافت پيوند از فردي است كه با وي هيچ نسبت خويشاوندی ندارند، هدف از بانك داوطلبين اهداي سلول بنيادي جهت پيوند از اهدا كنندگان غير منسوب كمك به يافتن دهنده براي اين دسته از بيماران ميباشد.
مغز استخوان و سلولهاي بنيادي:
مغز استخوان قسمت نرم مياني استخوان‌هاي بدن ميباشد كه وظيفه توليد سلولهاي خوني شامل سلولهاي قرمز جهت اكسيژن رساني به بدن، سلولهاي سفيد جهت مقابله با عفونتها و پلاكتها جهت كمك به توقف خونريزي را به عهده دارد سلولهاي بنيادي، سلولهايي هستند كه با استقرار در مغز استخوان سلولهاي خوني را به صورت مداوم توليد میكنند، هنگامي كه مغز استخوان بيمار ميشود مثلاً در سرطان خون و يا اينكه كار خود را صحيح انجام نميدهد مثل تالاسمي میتوان مغز استخوان فرد بيمار را با پيوند سلولهاي بنيادي از مغز استخوان يا خون محيطي يك فرد سالم جايگزين كرد.
دهنده سازگار:
بروي سلولهاي سفيد بدن هر شخص پروتئينهاي خاصي به نام آنتي ژن وجود دارد كه به طريقه ژنتيكي به ارث ميرسند و نقش مهمي در پيوند سلولهاي بنيادي دارند براي اينكه پيوند موفقيت آميز باشد بايد آنتي ژنهاي فرد دهنده با فرد گيرنده مشابهت داشته باشند بيشترين تشابه در دوقلوهاي تك تخمي مي باشد و در درجه بعد در خواهر و برادر و بستگان نزديك مي باشد احتمال تشابه بين افراد غير منسوب زياد نيست بنابراين هر چه تعداد داوطلبين بانك هاي اهداي سلولهاي بنيادي بيشتر باشد شانس پيدا شدن فرد سازگار با بيمار نيازمند بيشتر خواهد شد.
فرد داوطلب:
تمام افراد بين 18 تا 60 سال كه آمادگي اهداي سلولهای بنيادی به هر فرد نيازمند را داشته باشند ميتوانند عضو بانك داوطلبين اهداي سلولهاي بنيادي شوند به طور كلي فرد بايد داراي سلامت جسمي باشد و بيماري خاصي نداشته باشد، از فرد داوطلب در ابتدا نمونه خون گرفته شده و آزمايش تعيين HLAانجام ميشود نتيجه آزمايش براي بررسي سازگاري با فرد بيمار نيازمند استفاده خواهد شد، اطلاعات شما به صورت محرمانه ميباشد و تنها براي جستجو استفاده خواهد شد.
شرايط عضويت:
تمام افرادي كه آمادگی اهدای سلولهای بنيادی به هر فرد نيازمند را داشته باشند می‌توانند در بانك عضو شوند و شرايط ويژه براي اين كار وجود ندارد.
شرايط عمومی:
• سن بين 18 تا 55 سال
• داراي سلامت جسمي
• عدم سابقه ابتلا به سرطان
• عدم ابتلا به بيماري قلبي شديد
• عدم آلودگي به ويروس HIVو هپاتيت
• عدم ابتلا به بيماريهاي اتوايميون
• عدم ابتلا به آسم شديد
از فرد داوطلب در ابتدا نمونه خون گرفته شده و آزمايش تعيين HLAانجام ميشود نتيجه آزمايش براي بررسي سازگاري با فرد بيمار نيازمند احتمالي استفاده خواهد شد اطلاعات شما به صورت محرمانه ميباشد و تنها براي جستجو استفاده خواهد شد.
اهداي سلولهاي بنيادي:
در صورتي كه براي اهداي سلولهاي بنيادي انتخاب شويد ابتدا آزمايشات لازم براي تاييد سلامت شما انجام خواهد شد و سپس براي چند روز داروي G-CSFبه صورت زير جلدي تزريق خواهد شد اين كار براي افزايش تعداد سلولهاي و تسهيل در امر جمع آوري سلولهاي بنيادي ميباشد سپس در روز جمع آوري به مدت 4-3 ساعت سلولهاي بنيادي توسط دستگاه جمع آوري خواهند شد اينكار مشابه اهداي خون ميباشد در روش ديگر سلولهاي بنيادي مستقيماً از مغز استخوان و تحت بيهوشي جمع آوري ميشوند، بر اساس گزارشات، اهداي سلولهاي بنيادي براي فرد اهدا كننده هيچ خطر و عارضه اي به همراه ندارد و سلولهاي برداشت شده توسط بدن در عرض چند روز جايگزين ميشوند.
سلول بنيادي چيست و چرا مهم هست؟
سلولهاي بنیادی سلولی هستند كه وظیفه مشخّصی در بدن ندارند و مانند بازیگراني مي باشند كه منتظر تعيين نقش خود هستند سلولهاي بنيادي منتظر سيگنالهاي هستند كه به آنها بگويند كه در بدن چه كار کنند
سلول هاي بنيادي دو خصوصيت مهم دارند، كه آنها را از ديگر انواع سلول ها متمايز مي سازد كه شامل:
• سلول هايي تخصص نيافته هستندو به مدت هاي طولاني از طريق تقسيم سلولي خود را نوسازي ميكنند.
• تحت شرايط فيزيولوژيكي يا آزمايشي، مي توان آنها را تحريك كرد تا به سلول هايي با عملكردهايي ويژه نظير سلول هاي تپنده ماهيچه قلب يا سلول انسولين ساز لوزالمعده تبديل شوندوقتي سيگنالي به سلول بنيادي میرسد به سلول بنيادي ميگويد كه بعضي از ژنهايش را روشن كند و پروتئنهاي جديدي را بسازدكه اين پروتئنها كمك ميكند كه سلول بنيادي شبيه به نوع سلولي كه قرار است بشود فعاليت كند.
• دانشمندان بطور عمده با دو نوع سلول بنيادي كار مي كنند: سلول هاي بنيادي جنيني و سلول هاي بنيادي بالغ، كه عملكرد و خصوصيات متفاوتي دارند، كه در اين نوشته توضيح داده خواهند شد. دانشمندان در بيش از 20 سال قبل روش هايي را براي بدست آوردن يا جدا كردن سلول هاي بنيادي از جنين ابتدايي موش كشف كردند چندين سال مطالعه تفصيلي بر روي سلول هاي بنيادي موش منجر به كشف نحوه جداسازي سلول هاي بنيادي از جنين انساني و رشد اين سلول ها در آزمايشگاه در سال 1998 شد جنين هاي استفاده شده در اين تحقيقات از طريق روش هاي بارورسازي در لوله آزمايش ايجاد شدند و زماني كه ديگر براي اين هدف مورد نياز نبودند، با آگاهي و رضايت اهدا كننده، جهت تحقيقات استفاده مي شدند.
سلول هاي بنيادي به دلايل زيادي براي موجودات زنده مهم هستند. در جنين 3 تا5 روزه، كه بلاستوسيست ناميده ميشود، گروه كوچكي متشكل از حدود 30 سلول بنام توده سلولي داخلي موجب پيدايش صدها سلول بسيار تخصص يافته مورد نياز براي ساخت يك موجود بالغ ميشوند در جنين در حال رشد، سلول هاي بنيادي موجود در بافت هاي در حال سنتز سبب پيدايش چندين نوع سلول تخصص يافته مي شود كه قلب، ريه و ساير بافت ها را ميسازد در برخي بافتهاي بالغ نظير مغز استخوان، ماهيچه ومغز، جمعيت هاي مجزاي سلول هاي بنيادي بالغ، جايگزين هايي را براي سلول هاي از دست رفته، بر اثر مرگ طبيعي، جراحت يا بيماري ايجاد ميكنند.
دانشمندان بر اين عقيده اند كه سلول هاي بنيادي در آينده، اساس معالجه بيماري هايي نظير پاركينسون، ديابت و بيماري قلبي خواهد شد دانشمندان مي خواهند سلول بنيادي را در آزمايشگاه مطالعه كنند، تا بتوانند از خواص بسيار مهم آنها آگاه شوند و درك كنند چه چيزي آنهارا از انواع سلول تخصص يافته متفاوت مي سازد همزمان با آگاه شدن بيشتر دانشمندان در مورد سلول هاي بنيادي، اين امر ممكن است ميسر شود كه سلول هاي بنيادي را نه تنها در سلول درماني بلكه جهت آزمايش داروها و توكسين جديد و در نواقص مادرزادي هم مورد استفاده قرار داد به هرحال همانطور كه اشاره شد، سلول هاي بنيادي جنين انسان از سال 1998 مورد مطالعه قرار گرفته اند بنابراين دانشمندان جهت توسعه چنين درمان هايي، به طور گسترده در حال مطالعه خواص اساسي سلول هاي بنيادي هستند كه شامل:
• تعيين دقيق اين موضوع كه چگونه سلول هاي بنيادي چندين سال تخصص نيافته و با قابليت خود نوسازي، باقي مي مانند.
• شناسايي علائمي كه سبب مي شوند، سلول هاي بنيادي به سلول هاي تخصص يافته تبديل شوند.
اين نوشته در مورد سلول هاي، بنيادي براي كساني تهيه شده است كه دوست دارند اطلاعات بيشتري در مورد خواص بيولوژيكي سلول هاي بنيادي، سؤالات مهم مطرح درباره سلول هاي بينادي كه كانون توجه تحقيقات علمي است و كاربرد بالقوه سلول هاي بنيادي در تحقيق و درمان بيماري كسب كنند
خواص بي نظير انواع سلول هاي بنيادي چيست؟
سلول هاي بنيادي از ديگر انواع سلول هاي موجود دربدن متفاوت مي باشد. تمام انواع سلول هاي بنيادي بدون توجه به منشأ آنها سه خاصيت كلي دارند: داراي قابليت تقسيم، خود نوسازي به مدت طولاني و غير تخصصي هستند و مي توانند باعث پيدايش انواع سلول تخصص يافته شوند.
سلول هاي بنيادي داراي قابليت تقسيم به مدت هاي طولاني هستند. برخلاف سلول هاي عضلاني، سلول هاي خوني يا سلول هاي عصبي، كه معمولاً خودشان را بازسازي نمي كنند، سلول هاي بنيادي ممكن است چندين بار خود را بازسازي كنند. وقتي كه سلول ها چندين بار خود را بازسازي مي كنند اين پديده ، تكثير كردن ناميده مي شود. جمعيت آغازگر سلول هاي بنيادي كه چندين ماه در آزمايشگاه تكثير پيدا كنند، مي تواند ميليون ها سلول را توليد كند. اگر سلول هاي حاصله مانند سلول هاي بنيادي اوليه تخصص نيافته باقي بمانند، اين سلول ها توانايي خودنوسازي طولاني مدت را دارند.
دانشمندان تلاش ميكنند تا دو خاصيت اساسي سلول بنيادي را كه مربوط به خود نوسازي طولاني مدت آنهاست درك كنند :
1:چرا سلول هاي بنيادي جنيني به مدت يك سال يا بيشتر در آزمايشگاه بدون تمايز، تكثير پيدا مي كنند اما بيشتر سلول هاي بنيادي بالغ نمي توانند ؟
2:چه عواملي در موجودات زنده وجود دارد كه به طور طبيعي تكثير و خودنوسازي سلول بنيادي را تنظيم مي كند؟
کشف پاسخ اين سؤالات ممكن است اين امر را ميسر كند كه درك كنيم چگونه تكثير سلولي در طي رشد طبيعي جنيني يا در طي تقسيم غير عادي سلولي، منجر به سرطان، ميشود مهمتر از همه اينكه، چنين اطلاعاتي مي تواند دانشمندان را قادر سازد كه سلول هاي بنيادي جنيني و بالغ را با كارايي بيشتري در آزمايشگاه رشد دهند.
سلول هاي بنيادي تخصص نيافته هستند يكي از خواص اساسي سلول بنيادي اين است كه هيچ نوع ساختار خاص بافتي ندارند، كه به آنها اجازه انجام عملكردهاي تخصصي را بدهد يك سلول بنيادي نمي تواند با همكاري ساير سلولها خون را دربدن پمپ كند(مانند سلول ماهيچه اي قلب ) و سلول بنيادي نمي تواند مولكول هاي اكسيژن رادر جريان خون حمل كند (مانند سلول قرمز خوني) و نمي تواند علائم الكتروشيميايي را به ساير سلولها برساند كه به بدن اجازه مي دهد حركت كند، مانند سلول عصبي، بهر حال سلول هاي بنيادي تخصص نيافته، مي تواند سلول هاي تخصص يافته را ايجاد كند، از جمله سلول هاي ماهيچه قلب، سلول هاي خوني يا سلول هاي عصبي.
عوامل و شرايط خاصي كه سبب غير تخصصي باقي ماندن سلول هاي بنيادي مي شوند، مورد علاقه زياد دانشمندان است سال ها طول كشيده است تا دانشمندان با روش آزمايش و خطا ياد بگيرند كه چگونه در آزمايشگاه سلول هاي بنيادي را رشد دهند، بدون اينكه بطور خودبخودي به انواع سلول هاي خاص متمايز شوند براي مثال 20 سال طول كشيد تا دانشمندان ياد گرفتند، چگونه سلول هاي بنيادي جنيني را در آزمايشگاه تحت شرايط براي سلول هاي بنيادي موش رشد دهند بنابراين بخش مهمي از تحقيق، درك علائمي در موجود بالغ است كه سبب ميشود سلول هاي بنيادي تكثير پيدا كنند تا زماني كه اين سلول ها براي ترميم بافتي ويژه مورد نياز نيستند، غير تخصصي باقي بمانند آگاهي از چنين اطلاعاتي براي دانشمندان بسيار مهم است تا قادر باشند تعداد زيادي سلول هاي غير تخصصي را در آزمايشگاه براي آزمايش بيشتر رشد دهند سلول هاي بنيادي مي توانند، سلول هاي تخصص يافته ايجاد كنند فرايند ايجاد سلول هاي تخصصي از سلول هاي غير تخصصي را تمايز مي نامند دانشمندان در حال حاضر، در ابتداي درك علائم داخلی وخارجی سلول ها هستند، كه موجب تمايز سلول بنيادي مي شوند علائم داخلي به وسيله ژن هاي سلول كنترل مي شوند كه در طي رشته هاي DNA پراكنده هستند و دستورات رمز شده براي تمام ساختارها و عملكردهاي يك سلول را در خود دارد علائم خاص تمايز سلولي شامل مواد شيميائي ترشح شده به وسيلة سلول هاي ديگر، تماس فيزيكي با سلول هاي اطراف و برخي سلول ها در محيط ميباشد.
داوطلب هستيد:
اگر داوطلب پيوستن به جمع اهدا كنندگان زندگي هستيد به دفتر بانك اهدا كنندگان سلولهاي بنيادي واقع در خيابان كارگر شمالي، بيمارستان دكتر شريعتي، ساختمان مركز تحقيقات، هماتولوژي انكولوژي و پيوند سلولهاي بنيادي، طبقه سوم مراجعه كنيد.
منبع: www.iscdq.tums.ac.ir/fa
گردآورنده: سایت زیباکده
